منشور تربیت علوی

نام نویسنده : دکتر علیرضا رحیمی

انتشارات : مؤسسه مطالعاتی نهج البلاغه

“منشور تربیت علوی: بازخوانی یک نامه!” 

این کتـاب برداشتی علمی از نامــه­ سی ­ویکم نهج­ البلاغه-یادگار ماندگار شریف رضی در روایت آموزه­ ها و بیانات امیرسخن و امام و راهنمای بشر، علی علیه السلام– و کوششی است در زمینه­ ارائه­ برنامه ­ای عملی برای تعلیم ­وتربیت، از دیدگاه آن سرآمد تربیت­ یافتگان مکتب انسان­ساز نبوی.

در مقدمه این کتاب اینچنین آمده است:

این کتاب، بواقع شرح و تفسیری بر نامه­ سی ­ویکم نهج البلاغه، از دیدگاه نویسنده است. شرح و بسط­های نامه سی­ ویکم در کتاب حاضر، به لحاظ نظری مبتنی بر نظریه ­ای تربیتی است که پیش­تر توسط نگارنده در قالب کتاب­ها و مقالاتی ارائه شده است و بنابراین نگارنده به هنگام تفسیر کلام مولا(ع)، بر دیدگاه و نظریه ­ای خاص پا می­فشارد. مطابق این دیدگاه که نگارنده، آن را نظریه­ تربیت عقلانی بصیرت­گرا نام نهاده، هدفِ تربیت اسلامی پرورش تعقل(قوای عقلانی) و روش اساسی آن روش عقلانی است؛ چیزی که در این نامه –از دیدگاه نگارنده- رکن و اساس همه­ اندرزها و آموزه­ هاست.

همچنین این کتاب نمایان­گر سه دریافتِ اساسی از مضمون نامه­ سی ­ویکم نهج ­البلاغه است:

نخــست این که آن را نباید وصیت ­نامه­ امیرمؤمنان علیعلیه السلام به فرزند خود امام حسن مجتبی علیه السلام پنداشت، بلکه در واقع منشوری تربیتی و حاوی اساسی­ترین آموزه ­ها برای تربیت نوع انسان است.

دو دیگر این که به خلاف تصور عموم، مخاطبان این نامه­ تربیتی، فرزندان کوچک و افراد کم سن و سال نیستند، بلکه بزرگسالانی­ هستند که سال­هاست در مسیر رشد قرار گرفته­ و تجربیاتی را در زندگی اندوخته­ اند.

و سوم این که بر اساس نظریه­ تربیت عقلانی بصیرت­گرا، در نتیجه­ بررسی محتوای نامه، راهبرد اساسی تربیتی در این منشور تربیتی عبارتست از “واسپاری مهار تربیت به دست خودِ متربی و اتکاء به اراده و آزادی وی، پس از پرورش تعقل در او.”

دریافت سوم، در واقع حاصل دقت و ژر ف­اندیشی در شبکه مفاهیم این نامه است و تز اصلی نویسنده تلقی می­شود.

از دیگر ویژگی­هایی که این کتاب را از سایر کتاب­ها و رساله ­هایی که در شرح این نامه نوشته شده­ است، متمایز می­گرداند: نخست: آوردن متن بر اساس همان نظم و ترتیب نهج البلاغه، دوم: قطعه قطعه کردن متن بر اساس تقسیم ­بندی “نظام گزاره ­ای” و سوم: به کارگیری روش تفسیری در ترجمه­ عبارات نامه است. بواقع متن نامه بی ­کم و کاست، بدون گزینش و به صورت کامل در این کتاب آورده شده است اما تقسیم ­بندی­های گزاره­ ای در آن صورت گرفته و متن، قطعه قطعه شده و سپس ترجمه و شرح آن آمده است.

در زمینه­ ترجمه نیز به عوضِ پای گذاردن در مسیری که بسیاری آن را پیموده­ اند یعنی به جای برگردان فارسی عبارات به صورت لفظ به لفظ یا جمله به جمله -که به دلیل فصاحت و بلاغت کلام و ایجاز در گفتار امام، نه تنها با مشکلات فراوانی روبروست، بلکه خالی از اشکال نیست- با بهره­ گیری از روش فهم متون و دستیابی به معنا، برای دست­یابی به ژرفای اندیشه و مقصود حضرت تلاش شده است. بنابراین طبیعی است که در مـــقام مقایسه با ترجمه ­های مرسوم، تفاوت­هایی در آن وجود داشته باشد.