تربیت قرآنی به صورت مطلوب و آرمانی کاری بس خطیر

محمدرضا مسیب‌زاده مدیر کل قرآن‌، عترت و نماز وزارت آموزش و پرورش

عواملی همچون زیبائی نمازخانه‌ها، تبلیغ مناسب و منطبق بر خواسته‌های دانش‌آموزان، وضوخانه‌ها، و شرکت همکاران مدرسه در نماز جماعت، الگوپذیری دانش‌آموزان از معلم حتی مناسب بودن آب برای وضو و بسیاری از وظایف برای حضور مشتاقانه و با نشاط دانش‌آموزان مؤثر است.

قرآن به عنوان کتاب آسمانی و برنامه زندگانی آرمانی هر مسلمان چه سهمی در محتوای دروس و فعالیت‌های تربیتی مدرسه دارد؟
قرآن کتاب زندگی و الگوی رفتاری هر مسلمان، در زندگی فردی و اجتماعی است و لذا تربیت قرآنی آن هم به صورت مطلوب و آرمانی کاری بس خطیر است.
کتابهای درسی به صورت عمومی و کتابهای درسی دینی و قرآن دانش‌آموزان، در کنار دروس ادبیات و عربی با رویکرد مذهبی و قرآنی تهیه شده و در آموزش و پرورش تدریس می‌گردد که با تصویب سند تحول بنیادین و زیر مجموعه آن برنامه درسی ملی، درس‌های مورد اشاره در نظام آموزشی با رویکردی جدید و تحولی و با ایجاد و انعکاس روح قرآن و عترت علیهم السلام در حال تدوین می‌باشد.
بالطبع فعالیتهای تربیتی مدرسه از جمله مسابقات قرآن، عترت و نماز، مدارس قرآن، طرح ملی حفظ قرآن کریم نیز بر همین اساس در آموزش و پرورش شکل گرفته است و با توجه به ظرفیت‌های موجود در سند تحول بنیادین به سمت تعالی و رو به رشد این فعالیتها در حرکت هستیم.
 نکته‌ای که نباید از آن غفلت نمود این است آن تربیت مطلوب که ما از دانش‌آموز نظام جمهوری اسلامی انتظار داریم، فقط به دست آموزش و پرورش محقق نمی‌شود، بلکه نظام‌های اجتماعی و فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، کشور نیز بر آن تأثیر دارند. نقش رسانه، اجتماع، خانواده را نباید نادیده گرفت و لذا مدرسه در این تأثیرگذاری نیز نقش خود را به مراتب بهتر از سایر نهادها و مؤلفه‌های تأثیرگذار ایفا می‌نماید.
هر چه قرآن را در زندگی روزمره دانش‌آموزان و مردم وارد نماییم، تأثیر شگرف آن بیش از پیش هویدا می‌گردد. پرداختن به آیات پر کاربرد کلیدی، متناسب با سنین دانش‌آموزان از اوجب واجبات در این امر می‌باشد که از رهنمودهای ارزشمند مقام معظم‌رهبری و همچنین سفارشات مؤکد وزیر محترم می‌باشد که انشاء... در مجموعه معاونت پرورشی و فرهنگی با کمک همه ظرفیت‌های موجود دنبال می‌گردد.

آیا نماز جماعت در مدارس اجباری است؟ چه راهکاری برای حضور مشتاقانه و با نشاط دانش‌آموزان در نماز جماعت مدرسه دارید؟
اقامه نماز و برگزاری نماز جماعت از جمله وظایف شرعی و قانونی در مدارس می‌باشد که مسئولین و مجریان امر با تلاش مضاعف در آموزش و پرورش به اجرای این وظیفه خطیر می‌پردازند.
گسترش برپائی نماز جماعت در مدارس با تلاش برای تجهیز و ساخت نمازخانه، تأمین ائمه جماعات روحانی و غیرروحانی، تشویق و ایجاد انگیزه، پخش اذان در وقت شرعی به صورت مستمر در آموزش و پرورش و مدارس کشور در حال اجرا است.
اما نماز جماعت در مدارس کشور به هیچ عنوان جنبه‌ی اجباری ندارد. گزارشات واصله نیز مؤید این امر است، اما ما در ستاد اقامه نماز برای ایجاد بستر مناسب برای اجرای این حدود الهی زمینه‌سازی می‌کنیم که برتر بودن این تلاش‌ها در میان سایر دستگاه‌ها در امر اقامه‌ی نماز، نشان از تلاش بایسته و قابل تقدیر همه‌ی همکاران در حوزه‌ی برنامه و اجرا دارد. عواملی همچون زیبائی نمازخانه‌ها، تبلیغ مناسب و منطبق بر خواسته‌های دانش‌آموزان، وضوخانه‌ها، و شرکت همکاران مدرسه در نماز جماعت، الگوپذیری دانش‌آموزان از معلم حتی مناسب بودن آب برای وضو و بسیاری از وظایف برای حضور مشتاقانه و با نشاط دانش‌آموزان مؤثر است. اشاره به اولین اولویت اهداف بیست‌گانه پرورشی وزیر محترم به بحث اقامه نماز همچنین با رویکرد و حضور مدیران مؤید این تأکیدات می‌باشد.
ضمناً سند جامع تقویت و تعمیق فرهنگ اقامه نماز که محصول سالها تلاش می‌باشد زمینه‌ساز بسیار مناسبی برای پیشبرد و اهداف عظیم این  امر مبارک خواهد بود.

برخی می‌گویند جوانان و نوجوانان دین‌گریز شده‌اند و تمایلی به گرایش‌های مذهبی و دینی ندارند اگر تا حدودی این ادعا صحت داشته باشد، دلایل عمده این معظل چیست؟ و برای مقابله با آن چه تدبیر و چاره‌ای پیشنهاد می‌کنید؟
به نظر اینجانب دین‌گریزی جوانان و نوجوانان مطلبی است که باید بر روی آن تأمل گردد و نظر افرادی که اعتقاد به این دارند که جوانان، از نظر اعتقادی و مذهبی ایمان ضعیفی دارند و گرایش مذهبی آنان کم است به عبارتی از مقام معظم رهبری(حفظه ا... تعالی) در مجمع اعضای محترم مجلس خبرگان که اخیراً (15/12/92) بیان نموده‌اند، جلب می‌نمایم؛ ایشان با تأکید بر افتخار به نسل جوان مؤمن و انقلابی، قدر دانستن این جوانان را گوشزد نموده‌اند و افزوده‌اند؛ شأن نسل جوان کنونی انقلاب، بالاتر از جوان نسل انقلاب است زیرا جوان امروز با وجود آنکه پیروزی انقلاب و مسائل بعد از آن را ندیده و در معرض انواع آسیب‌های ناشی از فضای مجازی و ماهواره‌ها نیز قرار دارد، متدین است و پای انقلاب ایستاده است. ایشان ضمن تأکید بر غفلت نکردن از دشمن و وظیفه مسئولان و توجه به فرهنگ دینی و انقلابی فرمودند: واقعاً همه باید قدر جوانان مؤمن و انقلابی را بدانند زیرا همین جوان‌ها هستند که در روز خطر سینه سپر می‌کنند. ایشان ضمن اشاره به کثرت جوانان مؤمن و انقلابی تأکید کردند: کسانی که به این جوانان با بد‌بینی نگاه می‌کنند و تلاش دارند آنها را منزوی کنند به انقلاب و کشور خدمت نمی‌کنند. اما بر فرض سوال می‌توان علت آن را عدم زمینه‌سازی مناسب، عدم ارائه الگوی مناسب، نهادینه نشدن ارزش‌های اخلاقی و نبود کنترل و نظارت فراگیر دانست و برای مقابله با آن و ترویج و تثبیت ارزش‌های دینی، تلاش برای شکوفائی فطرت انسانی، تأثیرگذاری معنوی با ارائه الگوهای مناسب، تقویت باورهای اعتقادی و مذهبی، ایجاد عادت‌های مطلوب با فرهنگ‌سازی در خانواده و جامعه، توجه به ارتباط و انس با قرآن و حمایت از برنامه‌های فرهنگی قرآن کریم، ارتقاء معرفت و مودت اهل بیت(ع) در بین دانش‌آموزان و گسترش اقامه‌ی نماز توصیه می‌گردد.

به نظر شما چه نسبتی بین دین و اخلاق و تعلیم و تربیت وجود دارد؟
هدف رسالت پیامبر مکرم اسلام(ص) تعلیم و تربیت و مکارم اخلاق ذکر شده است، آنجا که قرآن می فرماید:
«لقد من ا... علی المومنین اذ بعث فیهم رسولا من انفسهم یتلوا علیهم آیاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب والحکمه (آل عمران/ 163)» و کلام پیامبر اکرم(ص): «انی بعثت لاتمم مکارم الاخلاق»
بین دین، اخلاق و تعلیم و تربیت نسبت مستقیم وجود دارد، بنابراین انسان از دیدگاه اسلام در سایه اراده و اختیار می‌تواند اخلاق خود را الهی کند و این عامل (یعنی اراده و اختیار) تنها عامل تعیین کننده سعادت یا شقاوت اوست و از این رو است که علم اخلاق عهده‌دار پرداختن به این موضوع است و اول قدم در این راه خودشناسی و خودسازی است که پایه تعلیم و تربیت شناخته شده است.
تزکیه و پاکسازی درون و تعلیم کتاب و حکمت یعنی تعلیم و تربیت موضوع اصلی اخلاق است. بحث رذائل و فضائل اخلاقی در علم اخلاق از اهمیت فراوان برخوردار است و در مسیر خودشناسی و خودسازی می‌تواند یار و یاور انسان باشد که این همان تعلیم و تربیت است. اساسا "موضوع دین نیز همین امر است". پس واقعیت این است که روح و جوهر همه ادیان تخلق انسان‌ها به اصول انسانی و اخلاقی بوده است و روحیات انسانی و اخلاقی به طور فطری در اعماق جان و روان انسانها به ودیعت نهاده شده است و شکوفائی آنها هدف دین است که هدف تعلیم و تربیت نیز می‌باشد.
نتیجه اینکه، انفکاک دین از اخلاق و یا از تعلیم و تربیت غیرممکن است، فقط در بعد نظر ممکن است و در واقعیت و اجرا، هر سه اهداف و مسیر یکسانی را دنبال می‌نمایند.