مهمترین رکن تحول بنیادین معلم و عوامل انسانی است

به منظور انتقال دیدگاه¬ها و آشنایی با اندیشه¬ها در حوزه¬ی تعلیم و تربیت اسلامی مصاحبه¬ای با جناب آقای فضلی¬خانی انجام گرفته که تقدیم خوانندگان محترم می¬گردد.

لطفا ضمن معرفی، کمی از سوابق علمی و اجرایی خود را برای دوستداران تعلیم وتربیت اسلامی بیان نمایید.
سوابق تحصیلی: فوق دیپلم آموزش ابتدائی- لیسانس آموزش ابتدائی- فوق لیسانس برنامه¬ریزی- دکتری علم تربیتی
- سوابق اجرایی: معلم ودبیر دوره ابتدایی. راهنمایی، متوسطه و تربیت معلم، عضو وسرگروه گروه¬های آموزشی در مناطق و استان تهران مدیر اجرای گروه¬های آموزش مناطق تهران و استان تهران و ستاد ریاست آموزش وپرورش- مشاور معاون وزیر- مدیرکل دوره راهنمایی تحصیلی به مدت 12 سال متوالی.
- سوابق علمی: تدریس در دانشگاه ها- تألیف بیش از 50 جلد کتاب- انجام پژوهش¬های علمی- تألیف مقالات علمی و پژوهشی داخلی و خارجی.

رشد عقلانی و بینش دینی و سیاسی و اجتماعی دانش‌آموزان در راستای تحقق تربیت دینی این عزیزان امروز دغدغه‌ی دلسوزان تعلیم و تربیت اسلامی است. به نظر جناب‌عالی چالش‌های اساسی اجرایی شدن این موضوع چیست؟ چه پیشنهادی برای معلمان، مربیان و کارشناسان برنامه¬ریز این موضوعات دارید؟
چالش¬ها: ظهور فناوری¬های جدید مثل اینترنت، ماهواره و... – واردات بی رویه‌ی محصولات فرهنگی غربی– کاهش نقش تربیتی و فرهنگی برخی از مدارس و رشد یک جانبه¬ی دانش آموزان– ناهماهنگی مدارس، دانشگاه¬ها و هنجارهای اجتماعی موجود در جامعه- کم توجهی خانواده به مسائل فرهنگی و دینی در تربیت فرزندان.

پیشنهادها :
1-    تقویت مسائل فرهنگی، دینی و اجتماعی در برنامه¬های درسی رسمی و نیز برنامه¬های مکمل و فوق برنامه‌ی مدارس.
2-    آموزش معلمان و مربیان و توانمند سازی آنان نسبت به پدیده¬های نوظهور.
3-    تولید نرم افزار و محصولات فرهنگی غنی و جذاب برای گروه¬های کودکان.
4-    طراحی و اجرای برنامه¬های متنوع مطابق به علایق کودکان برای اوقات فراغت آنان.
5-    آموزش خانواده¬ها و آگاه¬سازی آنان نسبت به آفت¬های موجود در تکنولوژی¬های جدید و تبدیل این تهدیدها به فرصت¬های تربیتی.

همانگونه که مطلعید سیاست‌های کلی ایجاد تحول در نظام آموزش و پرورش توسط مقام معظم رهبری(مدظله العالی) به مسؤولان ذی ربط ابلاغ شده است. جناب‌عالی چه پیشنهادهای راهبردی برای تحقق سیاست‌های یادشده دارید و به نظر شما مسؤولان وزارت آموزش و پرورش به چه نکات کاربردی در این ارتباط بایست اهتمام داشته باشند؟
پیشنهادهای راهبردی جهت استقرار تحول بنیادین آموزش و پرورش فرآیند زیر برای وزارت آموزش وپرورش ضروری است.
1-    تبین عمیق سند تحول برای کلیه‌ی مخاطبین متناسب با وظایف سازمانی  اگر مبانی نظر سند که فلسفه‌ی تحول را شامل می¬شود به خوبی تبین و تفسیر نشود بقیه‌ی عملیات به درستی انجام نخواهد شد.
2-    طراحی وتولید برنامه¬های عملیاتی متناسب با سند تحول، بدیهی است که برای هر راهبرد و سیاست، برنامه‌ی عمل لازم است و در واقع از طریق اجرای برنامه‌ی عمل می¬توان به اهداف رسید.
3-     توانمندسازی عوامل انسانی و ارتقای ظرفیت نیروی انسانی جهت درک و اجرای بهینه‌ی منویات سند تحول، شاید بتوان گفت که مهمترین رکن تحول بنیادین معلم و عوامل انسانی است. دانش، مهارت و صلاحیت¬های حرفه¬ای معلمان باید متناسب با خواسته¬های سند تحول ارتقا یابد.
4-    طراحی نظام پایش و ارزیابی فرآیند اجرای سند تحول بنیادین یکی از آفت¬های جدی برنامه¬های بلند  عدم ارزیابی مستمر و ارائه‌ی بازخوردهای سازنده است بنابراین میزان تحقق اهداف دچار مشکل می¬شود و مسؤولین امر با مقیاس¬های گوناگون و سلیقه¬های متفاوت به قضاوت درباره‌ی کارایی و اثر بخشی برنامه¬ها می¬پردازند و همین اختلاف نظرها اصل و اساس طرح را با مناقشه¬های جدی روبرو می¬کند.
5-     اصلاح و مستندسازی علمی برنامه¬ها و طرح¬های اجرا شده در راستای سند تحول. بدیهی است که برای ارائه‌ی تجارب در سطح جهانی باید برنامه¬های موفق و کارآمد در قالب علمی تدوین گردد. یعنی دارای مبانی نظری، برنامه¬های عملیاتی و نظام ارزیابی باشد در غیر این صورت در مجامع علمی و بین¬المللی مورد استقبال قرار نمی¬گیرد. یکی دیگر از آفت¬های آموزشی و پرورشی ما این است که برنامه¬ها و طراحی¬های موفق را بصورت یک بسته کامل علمی تدوین نمی¬نماید لذا قابلیت تعمیم در سایر کشورها برای آن به وجود نمی¬آید.
به نظر شما برای پویایی نظام آموزش و پرورش چه راهبردهایی را بایست برنامه¬ریزان ملحوظ نظر قرار دهند و با نگاه آسیب¬شناسی به این موضوع آیا این نظام در حال حاضر از پویایی برخوردار است؟
یکی از ویژگی¬های آموزش و پرورش منطق، پویایی و ظرفیت در آن است با عنایت به این که آموزش و پرورش منشأ تحولات جامعه می¬گردد و موجب تحول در جامعه می¬شود انتظار می¬رود که خود نظام تعلیم و تربیت و آموزش و پرورش اولین نهاد خلاق، پویا و نوگرا باشد. من خیلی فضای آموزش و پرورش ایران را پویا و سیال نمی¬دانم شاید در بعضی عناصر و حوزه¬ها بارقه¬هایی از آن دیده شود ولی به صورت یک سیاست راهبردی مطرح نشده است.
پیشنهادها وراهبردها:
1-    نیل به عدم تمرکز و تفویض اختیار.
2-     انعطاف¬پذیری در برنامه¬ها.
3-     مشارکت دادن دانش¬آموزان در فرآیند برنامه¬ریزی و مدیریت مدارس.
4-    بهره¬گیری از تجارب کشورهای موفق و مطالعات تطبیقی در این خصوص.
5-     بهره¬گیری از نظریات متخصصان و صاحبنظران.
6-    واگذاری بخشی از تولید برنامه¬های درسی به استان¬ها و مناطق برای لحاظ نمودن شرایط و مقتضیات محلی.
7-    جذب و به کارگیری افراد خلاق و پویا در سطح مدیری مدارس و عوامل انسانی.

یکی از دغدغه¬های اصلی دلسوزان و نخبگان حوزه‌ی تعلیم و تربیت اسلامی موضوع تربیت دینی دانش¬آموزان است به نظر جناب‌عالی نظام تعریف شده جدید می¬تواند موجب این تحول شود لطفاً نظرات کاربردی خود را در این خصوص تبیین فرمایید؟
مهمترین مسأله در نظام تعلیم و تربیت اسلامی موضوع مسائل دینی و اعتقادی است زیرا هدف اصلی در تربیت اسلامی رشد و شکوفایی فطرت اعلای انسان است ادعای نظام آموزش و پرورش ما تربیت فرزندانی مؤمن، مفید و شایسته‌ی جامعه‌ی اسلامی است لذا باید بارزترین ویژگی آن هم باشد.
پیشنهادها وراهبردها:
1-    تولید محتوا و کتب درسی دین محور و لحاظ نمودن رویکرد تربیتی در کلیه‌ی دروس در مقاطع تحصیلی.
2-     آموزش معلمان و ارتقای صلاحیت¬های تربیتی آنان یعنی تربیت معلم ربانی بدین معنی که همه‌ی معلمان همه‌ی دروس اول معلم دین هستند سپس معلم درس مربوط. همه‌ی کتاب¬ها در جهت شناخت خدا و بیان کننده نشانه¬ها و آثار خداوند متعال هستند. همه دروس حاملین تربیت دین هستند.
3-    طراحی نظام ارزشیابی پیشرفت تحصیلی مبتنی بر عملکردهای اجتماعی  فرهنگی و دینی و لحاظ نمودن کلیه‌ی رفتارها در ارزیابی عملکرد دانش¬آموزان.
همانگونه که مستحضرید شهیدان بزرگوار رجائی، باهنر و بهشتی برای پیشبرد اهداف انقلاب و اسلام قبل از انقلاب، مدارس اسلامی را تأسیس کردند و بعد از انقلاب هم شخصیت¬هایی با الهام از این الگو برای تربیت سربازان انقلاب و اسلام چنین اقدامی را انجام داده¬اند به نظر شما توسعه¬ی مدارس اسلامی به چه میزان ضرورت جامعه‌ی ما است؟
بدیهی است که همه‌ی مدارس کشور باید اسلامی باشند ولی اگر برای الگوسازی تعدادی از مدارس بدین منظور شکل بگیرند خیلی خوب است ولی نباید به قصد دوگانه¬سازی مدارس حرکت کرد. برنامه‌ی بلند مدت باید اسلامی کردن مدارس باشد. البته مدارس اسلامی تجارب بسیار موفقی داشته اند ولی در اشاعه‌ی تجارب به دیگر مدارس موفق نبودند باید دستاوردهای این مدارس قابل استفاده باشد و در دسترس دیگر مدارس قرار گیرد.
برای اجرایی¬شدن نظریه‌ی تربیتی اسلام در مدارس، چه توصیه¬ها و راهبردهایی بایست مورد توجه قرار گیرد؟
برای این که نظریات ناب اسلام در مدارس تجلی پیدا کند باید اقدامات زیر انجام گیرد:
1-    اصلاح مبانی نظری تعلیم و تربیت و متناسب¬سازی آن با مبانی اسلامی (که در سند تحول بنیادین به خوبی مشاهده می¬شود).
2-     نشر دین اهداف آموزش و پرورش مبتنی بر مسائل اعتقادی و دینی.
3-    نشر دین کتب درسی براساس قرآن و عترت و مسائل تربیتی و دینی.
4-     تربیت عوامل انسانی با صلاحیت¬های تربیتی.
5-     بهره¬گیری از تجارب حوزه¬های علمیه در روش¬های آموزش.
6-     عناصر اصلی برنامه¬های آموزشی مانند محتوا، اهداف، روش، ارزشیابی و... مبتنی بر مکتب تربیتی اسلام طراحی و تدوین شوند.

برای تعالی و توسعه مدارس اسلامی چه پیشنهادی دارید؟ کانون مدارس اسلامی به منظور تعالی و توسعه‌ی مدارس اسلامی تأسیس شده است و استراتژی خود را تحقق تربیت دینی قرار داده است. به نظر شما چه راهبردهایی را برای تحقق این مهم بایست مورد اهتمام قرار داد؟
البته این سؤالات در مسائل قبلی هم بحث شد. اما به صورت خلاصه به موارد زیر اشاره می¬شود:
1-    مفهوم و ابعاد تعلیم و تربیت اسلامی تعریف و تبیین شود.
2-     ویژگی¬ها و خصوصیات یک مدرسه¬ی اسلامی بیان شود.
3-    راهبردهای رسیدن به مدرسه‌ی اسلامی فهرست گردد.
4-     عوامل انسانی متناسب با وظایف آموزش داده شوند.
5-    طرح¬ها و برنامه¬های کیفیت بخش در راستای اسلامی شدن طراحی گردد.
6-    کلیه‌ی فرآیندها و فعالیت¬های مدارس تابع توسط یک تیم خبره بررسی شود و موارد مغایر با رویکردهای دینی اصلاح گردد.
7-     فعالیت¬های مکمل و فوق برنامه با رویکرد مسائل دینی طراحی شود.