شیوه‌های تربیتی و الگوسازی در دبستان پسرانه دورۀ دوم مفتاح
محمد دائمی، مدیر دبستان پسرانه دورۀ دوم مفتاح مشهد
درخت پرثمر تربیت زمانی به بار می‌نشیند که در قالب شیوه‌های جذاب ارائه شود
لطفاً خودتان را معرفی بفرمایید و در صورت صلاحدید سوابق فعالیت های آموزشی و تربیتی خود را بیان نمایید؟
محمد دائمی هستم. مدیر دبستان پسرانۀ مفتاح که یکی از 8 مرکز آموزشی تحت پوشش مؤسسه فرهنگی – آموزشی و پژوهشی مفتاح قائم(عج) مشهد مقدس است. مدت 43 سال است که در امر تعلیم و تربیت و تقویت مکارم اخلاق و تربیت دینی دانش‌آموزانم مشغول به انجام‌وظیفه هستم. در طول 43 سال خدمت غیر از دو سال که معلم کلاس بوده‌ام 41 سال است که به‌عنوان مدیر مشغول کار هستم.
سوابق و فعالیت‌ها:
- از سال 1358 الی 1396 سابقه مدیریت دبستان‌های خاص مشهد مقدس؛
- 2 سال سرگروه مدیریت گروه‌های آموزشی استان؛
- 11 سال سرگروه گروه‌های آموزشی ناحیه 1 و 6 مشهد؛
- 8 سال سردبیر پیک اندیشه و تلاش ناحیه 1 مشهد؛
- مدرس روش‌های تدریس در 6 استان کشور؛
- دارای چندین مقاله برگزیده در جشنواره‌های مختلف؛
- تألیف کتاب گلچین فن معلمی.
مسئولان مدارس برای اجرای هر چه‌بهتر فعالیت های تربیتی و اسلامی به چه نکاتی می بایست توجه و اهتمام داشته باشند؟
در باب تعلیم و تربیت اسلامی نکات ذیل می‌تواند راهنما و زمینه‌ساز هدایت دانش‌آموزان و جامعه اسلامی‌مان به‌سوی تعالی و قرب الی ا... باشد. ویژگی‌های حاکم بر اصول تربیتی پیشنهادی از قبیل
خدامحوری – محبت – تعبد و تقید – نظم‌پذیری – مسئولیت‌پذیری – عمل‌گرایی – آخرت اندیشی را مورد بررسی و برنامه‌ریزی و عمل‌گرایی خود و دانش‌آموزانمان قرار دهیم.
برای گرامیداشت هر چه‌بهتر ایام ا... و مناسبت های سال تحصیلی چه برنامه هایی را بیشتر مورد توجه و اجرا قرار می دهید؟ چه پیشنهاد‌هایی در این خصوص دارید؟
در باب ایام‌ا... و مناسبت‌های قیدشده در تقویم جمهوری اسلامی که هرکدام از آنها با تقدیم گل‌های شهادت و رشادت به ظهور و ثبوت رسیده است هرکدام مؤلفه‌های خاص خود را می‌طلبد و هرکدام مبانی و ارزش‌های اسلامی و انقلابی و بصیرتی خود را داراست و ویژه‌برنامه خاصی را می‌طلبد و ما با توجه به سنین دانش‌آموزانمان به معرفی و برنامه‌ریزی و الگوسازی و الگوبرداری با تشکیل ستادهای ویژه در دبستان با اهداف خاص تربیت انقلابی و اسلامی می‌پردازیم به‌طوری‌که آمیخته‌ای از شاخص‌های برتر با پیشتازی مسائل دینی و علمی و ملیتی و تربیتی و اسلام ناب محمدی(ص) باشد و هریک از این مؤلفه‌ها را به‌عنوان یک اصل در برنامه‌ریزی برای همکاران پیشنهاد می‌دهیم که درمجموع مدارس مفتاح مشهد به‌وضوح در حال اجرا است.
از مشارکت معلمان و مربیان برای اجرای برنامه های تربیتی و اسلامی مدرسه چگونه بهره می‌گیرید؟ لطفاً در این خصوص توضیح بفرمایید.
در بحث مشارکت همکاران، معلمان و مربیان در اجرای برنامه‌های تربیتی و اسلامی و ... باید حسن انگیزه و دغدغه را ابتدا بین معلمان در جلسه شورای معلمان مطرح و تصویب و سپس درخواست همکاری با محورهای خاص را موردبحث و تبادل‌نظر قرار داده و طلب همکاری در تنظیم برنامه و سپس تقسیم‌کار جهت اجرا و ارزشیابی می‌نماییم.
سرفصل‌های اجرای برنامه‌های تربیتی و اسلامی مدرسه در حال حاضر:
1 – ایجاد حسن اعتماد بین معلم، دانش‌آموز و مدرسه؛
2 – چگونگی ارتباط معنوی بین خود، مردم و خدا؛
3 – چگونگی ارتباط بیشتر بین قرآن، مسجد و نماز؛
4 – رعایت اخلاق اسلامی و حفظ شئون اسلامی و درونی کردن این ارزش‌ها در دانش‌آموزان.
از مشارکت دانش آموزان چگونه برای برنامه های آموزشی و تربیتی استفاده می کنید؟
با تشکیل ستادها و کارگروه‌هایی در شورای دانش‌آموزی دبستان اهداف موردنظر سازمان‌دهی و هدایت و به اجرا درمی‌آید.
نمونه‌های کارگروه:
1 – معلم یار؛
2 – معاون یار؛
3 – همیار مشاور؛
4 – بهداشت‌یار؛
5 – مکبر یاران؛
6 - کارگروه‌های برپایی ایستگاه‌های صلواتی؛
7 – گروه‌های قاریان؛
8 – گروه‌های مداحان اهل‌بیت(ع).
در خصوص برگزاری جلسات انجمن اولیا و مربیان چه برنامه های را به اجرا خواهید گذاشت و چه پیشنهاد‌هایی در این خصوص دارید؟
در رابطه با انجمن اولیا و مربیان این‌گونه عمل می‌نماییم: بعد از تشکیل انجمن اولیا و مربیان طبق ضوابط تعیین‌شده ابتدا جلسات انتخابات داخلی اعضا صورت می‌گیرد و جدول برگزاری جلسات به‌صورت مشخص تدوین گردیده و طبق آن با دستورات مشخص و تشکیل کارگروه‌های تخصصی، توانایی اولیا علاقه‌مند در همکاری با مدرسه در نظر گرفته می‌شود. سپس اهداف و دستورات جلسه کارگروه‌های تخصصی دبستان در انجمن اولیا و مربیان مطرح می‌شود و به قرار زیر است:
1- زمان‌بندی و سازمان‌دهی آموزش‌های خانواده؛
2- مسئولیت‌پذیری و مسئولیت خواهی و کنترل و تجزیه‌وتحلیل کردن نتایج کار طرح‌ها و عملکردها در مدرسه؛
3- شناسایی اولیای متخصص و استفاده از مهارت‌های فنی – نظری – انسانی آنان.
برای ارتقا دانش معلمان چه برنامه‌هایی در دست اقدام دارید؟ لطفاً در صورت امکان خلاصه‌ای از برنامه‌های برجسته‌ای که در سال‌های قبل به اجرا گذاشته‌اید را توضیح فرمایید؟
• نیازسنجی از معلمان با توجه به تحولات علوم و پدیده‌های نوین و نوظهور و ضرورت به‌روز بودن معلمان؛
• برگزاری کارگاه‌های نوین تدریسِ فرایند محور با دعوت از استادان دانشگاه فرهنگیان؛
• تهیه کتاب‌های مرجع موردنیاز به منظور دانش‌افزایی معلمان و برگزاری کارگاه‌های تولید محتوای آموزشی الکترونیکی؛
• برگزاری کلاس دوره سامانه‌های هوشمند برای تکمیل فرایند آموزشی؛
• برگزاری کارگاه‌های بازآموزی و روان‌شناختی از منظرهای (یادگیری، رشد، اختلالات)؛
• برگزاری کارگاه‌های مدیریت ذهن و فکر جهت تقویت قوای فکری و ایده پردازی همکاران؛
• برگزاری کارگاه درس پژوهشی با حضور استادان دانشگاه فرهنگیان؛
• برگزاری کارگاه آموزشی نقشه‌های مفهومی جهت به‌روز شدن اطلاعات و بهره‌گیری از فناوری‌های روز.
برای تعمیق و تقویت فعالیت های آموزشی و تربیتی مدرسه چه پیشنهاد‌هایی دارید؟ لطفاً نمونه‌ای از اقدامات برجسته ای که تاکنون انجام داده اید را بیان نمایید؟
پرورش و ارتقا و تعمیق انواع و مراتب فعالیت‌های آموزشی و تربیتی در همه ساحت‌های تعلیم و تربیت دغدغه همیشگی این آموزشگاه هست. پیشنهاد‌های مشخص و راهکارهای در حال اجرا به این قرار است:
1 – در زمان تدریس با توجه به تفاوت‌های فردی فراگیران، مفاهیم آموخته به نحوی ارائه می‌شود که برای هر گروه عمق و وسعت بیشتری به کار گرفته شود تا تعمیق آموخته به‌خوبی انجام و قابل ارزشیابی باشد؛
2 – بهره‌مندی از سامانه‌های آموزشی هوشمند و بانک نرم‌افزاری به‌روز؛
3 – استفاده و تدریس رویکردها و روش‌های تدریس نوین ؛
4 – کلیه دروس به‌صورت تخصصی هر درس با یک معلم حرفه‌ای اداره و تدریس می‌شود؛
5 – کلاس‌های درس هرکدام به‌صورت تخصصی آماده و دانش‌آموزان در ساعات مختلف یک روز در رده‌های متفاوت تحصیل می‌کنند مثل: اتاق علوم – اتاق ادبیات – اتاق جغرافی و ...؛
6 – داخل فوق‌برنامه‌ها، کلاس‌های اخلاق – خلاقیت – احکام – مطالعات اجتماعی – جلسات انس با قرآن و ... نیز انجام می‌پذیرد؛
7 – مطلقاً از تکالیف سنتی استفاده نمی‌شود و دانش‌آموزان از تکالیف خلاقیتی و به‌روز بهره‌مندند.
لطفاً در خصوص اجرای برنامه های پژوهشی و تحقیقاتی که تاکنون مسائل آموزشی و تربیتی مدرسه را تقویت نموده است، توضیح بفرمایید و چه پیشنهاد‌هایی در این خصوص دارید؟
- پژوهش دانش‌آموزان دربارۀ محتوای آموزشی که مرتبط با آیات قرآن بوده است؛
- تأثیر تربیتی مفاهیم قرآنی در تحصیل و زندگی؛
- تحقیق و پژوهش دانش‌آموزان درباره محتواهای آموزشی مرتبط با نهج‌البلاغه امام علی(ع) و پی بردن به اهمیت نهج‌البلاغه در زندگی و تحصیل؛
- پژوهش و تحقیق در مفاهیم اساسی و دعاهای اخلاقی صحیفۀ سجادیه و تأثیر تربیتی آن در رفتار و عملکرد تحصیلی و زندگی دانش‌آموزان؛
- ایجاد کتابخانه‌های کلاسی و در هفته یک ساعت مطالعه کتاب در زنگ انشا؛
- هدفمند کردن مطالعه و تحقیق؛
- سوق دادن دانش‌آموزان با هدف بهره‌گیری و انس با کتاب هرچه بیشتر؛
- غنا بخشی به پژوهش و روحیه پژوهشگری در دانش‌آموزان و تأثیر بر عملکرد آنها؛
- سوق دادن دانش‌آموزان به مطالعه پیرامون زندگی دوران خردسالی و جوانی پیامبر اکرم(ص) و ائمه(ع) و الگودهی به دانش‌آموزان و هدایت و عمل‌گرایی آنها.
در خصوص تربیت انقلابی دانش‌آموزان چه پیشنهاد‌هایی دارید؟
1 – هویت دینی و اسلامی ما در انقلاب اسلامی به ظهور و ثبوت یافته است و انگیزه‌های این هویت باید در دانش‌آموزانمان پررنگ‌تر حفظ و تداوم پیدا کند؛
2 – بالا بردن سطح بینش و قدرت تجزیه‌وتحلیل مسائل و تشخیص بایدها از نبایدها نقشی است که از وظایف ما معلمان است که به جد به این مهم به‌صورت مستمر باید پرداخته شود؛
3 – با توجه به اینکه دشمنان در فضای مجازی راحت به دنبال از بین بردن فرهنگ انقلابی در محصلین ما هستند؛ لذا دادن اطلاعات و باز کردن مباحث آموزشی تربیت دینی و اخلاقی و آموزه‌های دینی، نیاز مبرم بیشتری از سوی مسئولان و معلمان احساس می‌شود، که پررنگ‌تر در میدان باشند و آموزش‌ها و پاسخگویی به جوانان پررنگ‌تر باشد.
با توجه به تجربیات ارزشمندی که دارید مصادیق نفوذ دشمن در مدارس چیست؟ برای مقابله با آن چه پیشنهاد‌هایی دارید؟
راه‌های جلوگیری از مصادیق نفوذ:
1- بالا بردن سطح بینش و قدرت تجزیه‌وتحلیل مسائل؛
2- اجرای طرح‌های تربیت دینی؛
3- گفتمان‌های انقلابی؛
4- بیان اندیشه‌های بزرگانمان در جمهوری اسلامی؛
5- فرازهایی از وصیت‌نامه‌های شهیدان عالی‌مقام؛
6- تشویق و ترغیب به دفاع از ارزش‌ها و آرمان‌های انقلاب؛
7- تجزیه‌وتحلیل کردن مسائل روز توسط استادان انقلابی برای دانش‌آموزان؛
8- بالا بردن فرهنگ دینی.
همه این‌ها می‌تواند همچون سد محکمی باشد برای جلوگیری از نفوذ دشمن.
به نظر شما مشکلات مدارس غیردولتی چه مواردی هست و برای رفع آن چه پیشنهاد‌هایی دارید؟
1 – یکی از مشکلات عمده در مدارس غیردولتی مسئلۀ فضای آموزشی و ساختمان است که به دلیل استیجاری بودن از کیفیت مناسبی برخوردار نیست و عمدتاً در ساختمان‌های مسکونی و کلاس‌های غیراستاندارد دانش‌آموزان درس می‌خوانند و دغدغۀ مهم مؤسسان، جابه‌جایی‌های پس از مهلت اجاره و هزینه‌های آماده‌سازی ساختمان جدید هست که در این زمینه با واگذاری زمین‌های آموزشی مناسب به مؤسسان و اعطای وام‌های بلندمدت جهت ساخت می‌توان این مشکل را مرتفع کرد؛
2 – دانش‌آموزانی هستند که ازنظر استعداد عالی هستند ولی به دلیل مشکلات مالی که والدین دارند، توان پرداخت شهریه را ندارند و به همین دلیل از حضور در مدارس غیردولتی محروم‌اند که در این زمینه درگذشته طرحی در آموزش‌وپرورش اجرا می‌شد، تحت عنوان طرح رافع (رشد استعدادهای فرزندان علی(ع)) که در قالب این طرح دانش‌آموزان بااستعداد محروم از نعمت پدر در مدارس غیردولتی ثبت‌نام می‌کردند و 50 درصد شهریه را مؤسس در قالب تخفیف شهریه تقبل و 50 درصد مابقی را آموزش‌وپرورش پرداخت می‌کرد که به نظر طرح خوبی بود و این‌گونه طرح‌ها می‌تواند در این مدارس قابل‌اجرا باشد.
به نظر جناب‌عالی برای جذاب سازی آموزه‌های دینی و تربیتی، مدارس چه اقداماتی انجام دهند؟
در مقدمه باید عرض کنم که روش‌شناسی و همچنین بررسی شیوه‌های تربیتی در نظام تربیتی اسلامی و آموزه‌های دینی و تربیتی جایگاه ویژه‌ای دارد و درواقع درخت پرثمر تربیت زمانی به بار می‌نشیند که در قالب شیوه‌های جذاب ارائه شود؛ به این منظور از روش‌های تشویقی، دعوت از میهمانان ویژه و ارزیابی‌های مستمر ازجمله روش‌های انجام‌شده هستند که می‌تواند در جذاب سازی آموزه‌های دینی و تربیتی مدارس سهم بسزایی داشته باشد. ضمن اینکه استفاده از خود دانش‌آموزان و مشارکت آنان نیز بسیار مؤثر خواهد بود.
همان‌گونه که مطلعید کانون مدارس اسلامی تلاش می کند زمینه های تبادل تجربیات مدارس اسلامی را با یکدیگر فراهم نماید. برای بهتر اجراشدن این برنامه چه پیشنهاد‌هایی دارید؟
ضمن تشکر از مسئولان و متصدیان این کانون که به‌راستی وجود چنین کانون‌هایی در سطح جامعه نیاز مبرم و ضروری امروز ماست به موارد ذیل اشاره می‌شود:
1 – تعداد جشنواره‌ها و گردهمایی اعضا به‌صورت منطقه‌ای و سرا سری بیشتر باشد که بهترین راه تعامل، تعامل چهره‌به‌چهره است؛
2 – نقش رسانه‌ها به‌صورت کانال‌ها، نشریه، روزنامه، گاهنامه و ... بسیار مؤثر است و هرچه بیشتر باشند تعامل و تبادل اطلاعات راحت‌تر بین این مدارس انجام می‌پذیرد و بسیار لازم و ضروری هست.
در خصوص تجربه های موفق دوران مسئولیت خود مطالبی را بفرمایید که متصدیان مدارس از آن بهره مند شوند.
- گنجاندن هدفمند مهارت‌های زندگی اسلامی شامل سیره زندگی پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع)؛ برای نهادینه شدن سیره زندگی آن عزیزان برای همکاران و دانش‌آموزانم. این مهم را یکی از تجربیات موفق خود می‌دانم و برایش ارزش خاص در روش‌های کاری‌ام قائل هستم؛
- اجرای طرح قرآنی حفظ و تلاوت و کتابت به اجرا درآمده در سال تحصیلی 96- 1395 باعث شد ضمن برقراری انس با قرآن و حفظ آیات الهی و کتابت این کتاب مقدس اثرات روحی و روانی خاص تربیتی برای دانش‌آموزان داشته باشد؛
- اهمیت به نقش تربیت و اخلاق و اصلاح رفتار و نقش آنان در روابط انسانی دررسیدن به تعالی واقعی یعنی اصلاح همه روابط موجود دررسیدن به تعالی واقعی که خود موجب شکوفایی استعدادهاست یکی از تجربه‌های موفق من بوده و هست؛
- منابع معرفی‌شده ذیل در امر رهبری مدرسه در طول دوران خدمتم بسیار راه گشا و به همه مدیران توصیه می‌نمایم:
الف: با مطالعه کاربردی کتب مدیریت به‌ویژه بهره‌وری از مطالعات کتاب مدیریت مطلوب منابع انسانی، کتاب اخلاق کارگزاران و تأثیر آن بر عملکرد مدیران؛
ب: مدیریت برنامه‌ریزی درسی؛
ج: بهره‌گیری مؤثر از برنامه خوب پژوهش در عمل (اقدام پژوهی)؛
د: بهره‌گیری همه نیروهای یک آموزشگاه از مجلات متنوع رشد به‌ویژه از مجلات رشد مدیریت مدرسه.
در پایان اگر توصیه و مطلبی برای تکمیل مصاحبه دارید لطفاً بفرمایید؟
به نظر می‌رسد در مدارس زیرمجموعه این کانون طرح‌های خیلی پرمحتوای انقلابی – تربیتی – اخلاقی – قرآنی – نهج‌البلاغه‌ای – ارزشی در حال اجرا هست؛ به‌عنوان یک جز از این کل درخواست تبادل بیشتر این طرح‌ها را بین مدارس زیرمجموعه خواهانم و به پیوست 3 طرح در حال اجرا در مدارس مؤسسه فرهنگی آموزشی مفتاح قائم(عج) مشهد را جهت اطلاع‌رسانی ارسال می‌نمایم.
