شیوه ها و فرهنگ نفوذ در مدارس و راهکارهای مقابله با آن

احسان ملا نوری، دانشجوی کارشناسی ارشد رشته فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع) پژوهشگر حوزة تعلیم‌ و تربیت

یکی از نقاط حساس در سبک زندگی، تعاملاتی است که کودکان و فرزندان جامعه امروزی ما با رسانه دارند

در دو یادداشت گذشته ابتدا به تعریفی از نفوذ و مصادیق آن پرداختیم و این نکته مطرح شد که با توجه به مقاومت مردم ما در حوزۀ فرهنگ، باید به‌صورت نرم و کاملاً پنهانی در لایه‎های عمیق فرهنگ جامعه نفوذ کرد و به‌تدریج و آرام آن را تحت تأثیر و تغییر قرار داد؛ و البته تأکید بر این نکته هم شد که بهترین مدخل برای نفوذ و شبیخون دشمن، فرهنگ و به‌خصوص سبک زندگی است.
     در ادامه از اهمیت محیط‎های تربیتی به‌خصوص محیط آموزشی و رفاقتی سخن گفتیم. نقش رسانه‎های گوناگون و عدم آگاهی والدین از کمّ و کیف این رسانه‌‎ها نیز موردبررسی قرار گرفت و مطرح شد که یکی از نقاط حساس در سبک زندگی، تعاملاتی است که کودکان و فرزندان ما در جامعۀ امروزی با رسانه دارند.
     کودکان و نوجوانان ما هر چه بزرگ‌تر می‎شوند، ارتباط آن‌ها با خانواده و حتی دوستان کمتر خواهد شد و با تلفن همراه و تبلت خود ارتباطی عمیق و پایدار را آغاز خواهند کرد. حتی این نوع ارتباط، سایر ارتباطات آن‌ها را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد؛ به‌عبارتی‌دیگر اگر کودک با هم‌سالان خود ارتباطی می‎گیرد، آن‌هم در بستر همین فضای مجازی و حتی در مورد همین رسانه‎ها و محتواهای آن خواهند بود.
     امروزه با گسترش شبکه‎های مجازی و در دسترس بودن انواع فیلترشکن‎ها، علاوه بر ارتباطات نامناسبی که نوجوانان و کودکان ما در سنین مختلف با جنس مخالف خود می‎گیرند، به‌راحتی امکان استفاده و مشاهدۀ هزاران صفحه نامناسب غیراخلاقی نیز وجود دارد. بر اساس آمارهای به‌دست‌آمده، یکی از بیشترین جست‌وجوهای ایرانیان در فضای اینترنتی، تصاویر و فیلم‎های مستهجن و پورنو گرافی است. این آمار را باید در کنار این نکته موردنظر قرار داد که بیشترین کاربران این فضا، نوجوانان و جوانان جامعۀ ما هستند.
     از طرفی حساسیت‎های بالای این سن که در آستانۀ بلوغ یا در اوایل بلوغ هست نیز موجب شده است آشنایی این قشر آسیب‎پذیر با این حجم از اطلاعات، او را در مسیر تباهی اندازد. بسیاری از بزهکاری‎های جنسی که توسط جوانان و نوجوانان رخ می‎دهد، به‌واسطۀ مشاهده و آشنایی با اطلاعاتی است که شاید نباید به این صورت و به این سرعت به آن‌ها منتقل می‎گشت.
     متأسفانه همواره جامعۀ ما با مشکل افراط‌وتفریط در مسائل مختلف مواجه بوده است. یکی از این مسائل نیز تربیت جنسی است. با دقت در تاریخ چهل‌سالۀ انقلاب اسلامی ایران، مشاهده خواهیم کرد که جوانان و نوجوانانی که حاصل تربیت کاملاً بستۀ اوایل انقلاب هستند، در آیندۀ زندگی خود با مشکلات فراوانی مواجه شدند. یکی از مهم‎ترین آن‌ها، مشکلات عدیده‎ای است که آن‌ها در حوزۀ روابط زناشویی با آن مواجه شدند که نتیجه و حاصل عدم آگاهی و آموزش در این حوزه بوده است.
     به‌تدریج و با تغییر رویکرد فرهنگی و تربیتی، حجم اطلاعات جنسی منتقل‌شده به کودکان یک‌باره و به‌شدت افزایش یافت. به‌گونه‌ای که سرعت انتقال برخی از اطلاعات در حال حاضر به سنین دبستان و حتی پیش از دبستان نیز کشیده شده است. نتیجۀ چنین تربیتی نیز از قبل مشخص خواهد بود.
     خود ارضایی، علاقه به داشتن ارتباط پنهانی و حتی علنی با جنس مخالف، داشتن روابط نامشروع و به‌تبع آن بالا رفتن سن ازدواج، بالا رفتن آمار طلاق و بسیاری موارد و آسیب‎های اجتماعی دیگر که نتیجۀ تربیت بسیار باز امروز جامعۀ ما است، خود زنگ خطری است برای مسئولان و سیاست‎گذاران حوزۀ تعلیم و تربیت تا هر چه سریع‎تر برای این مهم، تصمیمی اتخاذ کنند.
     از طرفی نوجوانان و جوانان ما در سنی قرار دارند که به‌شدت نیاز به دیده شدن و توجه دارند. هنگامی‌که این توجه از سوی خانواده و نهادهای اجتماعی سالم پاسخ داده نمی‎شود و کودک در محیط رفاقتی آلوده قرار می‎گیرد، سعی می‎کند خودش را به همسالان خود اثبات کند؛ لذا شاهد هستیم که یکی دیگر از دلایل بزهکاری در حوزه‎های مختلف فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی، ناشی از حس رقابتی است که نوجوان و جوان با همسالان خود دارند. در حقیقت او به دنبال این است که از سایر دوستان پیشی بگیرد و کاری را انجام دهد که سایر دوستان او انجام نداده‎اند.
     استاد عزیز آیت‎ا... آقا مجتبی تهرانی (رحمه ا... علیه) درجایی قریب به این مضمون فرمودند که هر مشکل و بلایی که جامعه دچار آن می‎شود، ناشی از عدم تربیت صحیح خانواده‎ها است؛ لذا ریشۀ اصلی نفوذپذیری جوانان و نوجوانان ما نیز همین تربیت ناصحیح است.
     به‌صورت خلاصه اگر بخواهیم جمع‎بندی داشته باشیم باید به این چند نکته اشاره‌کنیم که اولاً والدین توانایی حرکت و رشد پا به‌پای فنّاوری و مسائل جدید را ندارند و درنتیجه از بسیاری از مسائل غفلت می‎‌ورزند. نکتۀ دوم اینکه والدین تلاش چندانی جهت یادگیری روش صحیح تربیت فرزند خود ندارند. سومین نکته آن است که امروزه شاهد گسترش عجیب‌وغریب فضای مجازی و اینترنتی هستیم به‌گونه‌ای که به‌راحتی می‎توان ادعا کرد که در جهانی شیشه‎ای زندگی می‎کنیم و هیچ امری قابل پنهان کردن نیست. نکتۀ چهارم نیز آن است که متأسفانه سواد رسانه‎ای والدین و کودکان به‌هیچ‌وجه همراه با این سرعت رشد فنّاوری، رشد نکرده است و در سطح بسیار پایینی قرار دارد؛ و درنهایت آخرین نکته نیز عدم تحقق تربیت صحیح جنسی است؛ اما با توجه به این اوصاف، وظیفه چیست و چه باید کرد؟ نقش والدین، معلمان و مربیان تعلیم و تربیت، نهاد آموزش‌وپرورش و سایر نهادهای اجتماعی چیست؟

 

منبع: نشریه اندیشه تربیت| شماره 81