- ابتدایی
- پسرانه امام صادق(ع)
- دخترانه امام صادق(ع)
- دخترانه تزکیه
- پسرانه تهذیب اندیشه
- پسرانه جهان آرا
- پسرانه حافظان وحی
- دخترانه حافظان وحی
- پسرانه حکمت
- دخترانه حکمت
- پسرانه خواجه نصیرالدین طوسی
- پسرانه رفاه
- دخترانه رفاه
- پسرانه روزبه
- پسرانه سبحان
- دخترانه ستوده
- پسرانه صلحا
- دخترانه طلوع
- دخترانه مجتهده بانوامین
- دخترانه مشکوه
- پسرانه معلم
- دخترانه معلم
- پسرانه میرداماد
- پسرانه هدایت میزان
- دخترانه هدایت میزان
- فرهنگ
- پسرانه آیت الله بهجت(شعبه6)
- پسرانه آیت الله بهجت(شعبه5)
- دخترانه آیت الله بهجت(شعبه4)
- پسرانه آیت الله بهجت(شعبه1)
- دخترانه آیت الله بهجت(شعبه7)
- پسرانه هدایت میزان(دوره اول)
- پسرانه هدایت میزان(دوره دوم)
- دخترانه هدایت میزان(دوره اول)
- دخترانه هدایت میزان(دوره دوم)
- پسرانه پیام غدیر
- پسرانه میرداماد
- دخترانه میرداماد
- دخترانه حکمت
- پسرانه صلحا
- متوسطه دور اول
- پسرانه امام صادق(ع)
- دخترانه امام صادق(ع)
- دخترانه تزکیه
- پسرانه تهذیب اندیشه
- پسرانه جهان آرا
- دخترانه حافظان وحی
- پسرانه حکمت
- پسرانه خواجه نصیرالدین طوسی
- پسرانه رفاه
- دخترانه رفاه
- پسرانه روزبه
- پسرانه سبحان
- دخترانه ستوده
- دخترانه طلوع
- دخترانه مجتهده بانوامین
- دخترانه مشکوه
- پسرانه معلم
- دخترانه معلم
- پسرانه هدایت میزان
- فرهنگ
- دخترانه آیت الله بهجت(شعبه3)
- پسرانه آیت الله بهجت(شعبه2)
- دخترانه حکمت
- پسرانه هدایت میزان
- پسرانه میرداماد
- دخترانه میرداماد
- پسرانه صلحا
- متوسطه دور دوم
- پسرانه امام صادق(ع)
- دخترانه امام صادق(ع)
- پسرانه پیام هدایت
- دخترانه تزکیه
- پسرانه تهذیب اندیشه
- پسرانه جهان آرا
- دخترانه حافظان وحی
- پسرانه حکمت
- پسرانه خواجه نصیرالدین طوسی
- هنرستان خواجه نصیرالدین طوسی
- دخترانه رضویه
- پسرانه رفاه
- دخترانه رفاه
- هنرستان رفاه
- پسرانه روزبه
- پسرانه صلحا
- دخترانه طلوع
- دخترانه مجتهده بانوامین
- دخترانه مشکوه
- پسرانه معلم
- دخترانه معلم
- پسرانه هدایت میزان
- فرهنگ
- پسرانه هدایت میزان
- پسرانه پیام غدیر
- پسرانه میرداماد
- دخترانه میرداماد
- پسرانه صلحا
- هنرستان پسرانه هنر و رسانه ( ماهر)
سه شنبه 16 مرداد 1397 در 21:20
سه شنبه 16 مرداد 1397 در 21:20
تربیت دانش آموز فکور و پژوهنده
دکتر رضا ساکی
آموزش تفکر انتقادی توان پژوهشی، توان خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را بهطور معنیداری افزایش میدهد

... ادامه از شماره قبل
ارتباط بین تعارض شناختی و ساختن، ارتباط مستقیمی نیست. هنگامیکه ما با یک مسئله فکری در هر سطح از دشواری روبهرو میشویم و راهحل آن را نمیدانیم، بهطور طبیعی دنبال راهحل آسانی برای آن میگردیم. در تجزیهوتحلیل کامل مسئله میانبُر میزنیم تا به انطباقی که پاسخگوی نیازهای فوری آن موقعیت است دستیابیم. دانشآموزان بهندرت به دنبال شناخت کامل مسئله میروند و اغلب مایلاند به کمترین پاسخی که نیازهای آنی مطرحشده در آن موقعیت را مرتفع میسازد اکتفا نماید؛ بهعنوانمثال، در رویارویی با مسئله تعیین عوامل مؤثر در زنگ زدن آهن و اینکه چرا یک میخ که در آب است زودتر از یک میخ که در خشکی است زنگ میزند، دانشآموزان به این پاسخ که آب باعث زنگ زدن آهن میشود، اکتفا میکنند بدون آنکه به اثرات احتمالی هوا توجه نمایند؛ لذا تعارض شناختی بهخودیخود منجر به بازسازی مفاهیم و رسیدن به یک شناخت کامل نمیشود. تعارض شناختی باید ساخته شود و این ساختن تنها از طریق پرسشگری معلم امکانپذیر است. این حقیقت، رهنمودی درباره ماهیت آموزش موردنیاز برای سرعت بخشی شناختی ارائه میکند.
مفروضات اساسی برای توسعه تفکر:
همه کودکان استعداد خلاقیت، تفکر و یادگیری را دارند
از دیدگاه ویگوتسکی همه کودکان استعداد خلاقیت، تفکر و یادگیری را دارند و دائماً در این مسیر در حرکتاند. [12] ویگوتسکی ضرورت آموزش تفکر و تأمل و نفی آموزشِ صرفِ «حفظ کردن» را مورد تأکید قرار میدهد. برای کودکان کافی نیست که فقط آنچه را که به آنها گفته میشود به حافظه سپرده و سپس به یاد بیاورند، بلکه آنها باید موضوع موردنظر را آزموده و تجزیه تحلیل کنند. درست همانطور که فرایند تفکر، پردازش اموری است که کودکان دربارۀ جهان و از طریق حواسشان یاد میگیرند، آنها نیز باید دربارۀ آنچه در مدرسه میگیرند، بیندیشند. حفظ کردن مطالب، یک مهارت فکری کمارزش و سطح پایینی است؛ به کودکان باید مفهومسازی، داوری و تمیز امور از همدیگر، استدلال و اموری از این قبیل را یاد داد.
تفکر دارای مراحلی است
ازجمله پیشروان دیگری که توجه زیادی به ماهیت تفکر بهویژه در جریان تعلیم و تربیت نمود میتوان به جان دیویی؛ ارائهکننده رویکرد حل مسئله اشاره کرد. دیویی جریان تفکر را شامل مراحلی میداند که دو مرحله اصلی را در برمیگیرد. مرحله اول مرحله شک و ابهام است و آن زمانی است که انسان با یک موقعیت پیچیده روبهرو شده و درصدد یافتن پاسخی برای مسئله و مشکل ایجادشده است و مرحله نهایی زمانی است که فرد از شک و ابهام بیرون آمده و به نتیجه موردنظر دستیافته است. برای رسیدن به این مرحله فرد باید مراحل دیگری را طی کند.
درواقع، پژوهشگر بهوسیله فرضیه، توضیح آزمایش نشدهای یا راهحل آزمون نشدهای را برای مسئله فراهم میسازد. برای اینکه فرضیه مستند و بر یافته علمی استوار باشد، پژوهشگر باید پیشینه تحقیق را دقیقاً موردمطالعه قرار دهد. سپس با توجه به دلایلی که فرضیه بر اساس آنها تدوینشده است نتیجهگیری میکند (استدلال قیاسی)؛ به این معنی که اگر فرضیه درست باشد، چه رویدادی باید مشاهده شود. پس از جمعآوری دادهها، عمل تجزیهوتحلیل شروع میشود؛ که آیا پژوهشگر دلایل کافی برای تأیید فرضیه ارائه میدهد.
دیویی روش حل مسئله را بهعنوان روش تعلیم و تربیت معرفی میکند و معتقد است تعلیم و تربیت باید بر اساس نمونه واقعی زندگی دانشآموز با مشکلاتش سازمان یابد. روش حل مسئله میتواند دانشآمـوز را برای زندگی طبیعی بپروراند. برخـورداری از توانایی لازم برای حل موفقیتآمیز مسائل موجب میشود تا اعتمادبهنفس و احساس خود کارآمدی در فرد بیشتر شده و احساس ارزشمندی بیشتری پیدا کند. فرایند حل مسئله بهصورت مختصر در شکل 18 ارائهشده است.
شکل 18- فرایند حل مسئله
بر اساس نکات فوق، تفکر بستر لازم را برای پژوهش ایجاد میکند و آنگونه که مورگان [13] بیان میکند فرایند حل مسئله و خلاقیت (بهعنوان روش و رویکرد حاکم بر پژوهش) هر دو درون تفکر و بهعنوان اشکالی از آن ساختهوپرداخته میشوند. با استفاده از سطوحی از تفکر است که ما به حل مسائل و خلق پدیدهای تازه نائل میشویم.
آموزش تفکر با ایجاد انگیزه و علاقه ممکن است
بدون علاقه، رشد فکری امکان نخواهد داشت، علاقه جزء لاینفک توجه و درک کردن است [14] باید برای جلب علاقه دانشآموزان مطالبی مطرح شود که متضمن شوک شگفتی فکر است. نباید توقع داشت بدون ارائه افکار برجسته و جالبتوجه بتوان توانایی واقعی و خودانگیختگی شاگردان را برانگیخت. [15]
آموزش تفکر، آموزشی فعال است،
تفکر انتقادی تفکر عقلانی است و پایهای برای درست اندیشیدن در هر عرصهای است؛ به عبارتی، تفکر عقلانی پایه مهارت اندیشیدن است. تفکر بدون فعالیت پویای ذهنی ممکن نیست. خمیرمایه تفکر انتقادی، تکاپوی ذهنی و جستوجو در اندیشهها جهت دستیابی به نتیجهای معتبر و مفید است. اینگونه تفکر آمیزهای از تفکر خلاق، تفکر منطقی و تفکر مسئلهگشاست. پائولو فریره در نظریه یادگیری خود با انتقاد از روشهای موجود، آموزش رایج را مکانیکی میداند که طی آن دانشآموز بدون هیچ دخل و تصرفی، پذیرنده منفعل معلومات معلم است. در چنین وضعیتی دانشآموز دریافت اطلاعات را نه بهمثابه یادگیری فردی بلکه بهعنوان دریافتی از خزانه بانکی معلم فرض میکند و ازاینرو آن را در مسیر دانشی خود درونی نمیکند. یادگیری واقعی زمانی صورت میگیرد که دانش دریافتی فعالانه دریافت، نقد و ارزیابی شود و سپس پذیرفته شود؛ به عبارتی یادگیرنده با رویکردی انتقادی در مسیر یادگیری قدم برمیدارد. [16]
مالکوم نالس [17] معتقد است که بهمنظور تحولات اجتماعی روزافزون، مربیان تعلیم و تربیت باید درباره نقش خود دوباره فکر کنند و فعالیتهای خود را بر آموزش مهارتها و روشهایی متمرکز نمایند که شاگردان برای تحقیق مستقل بدان نیاز دارند. بعضی از مربیان و متخصصان تعلیم و تربیت حتی مدتها پیشازاین روشهای منفعل کنونی آموزشوپرورش را مورد نکوهش قرار دادهاند.
پرورش تفکر خلاق و حل مسئله مستلزم ترکیبی هنرمندانه است
دربیانی دیگر در برخی منابع، پرورش تفـکر خـلاق و حل مسئله را مستلزم ترکیب چندین حوزه دانستهاند:
الف) حـوزه نگرشها و رویکردهای فرد: مانند رشد مداوم، کنجکاوی، حساسیت، پشتکار، واقعبینی، بیتعصبی، صداقت عقلانی؛
ب) ارزشها: انصاف، عدالت، استقلال، سندیت، عقلانیت، خود انتقادی، حقیقتطلبی؛
پ) مهارتها: پیشبینی، تشریح، استنباط، پژوهش، تجزیهوتحلیل، ترکیب، قضاوت و داوری، خلاصه کردن، توان مشاهده، توان خواندن، توان گوش کردن؛
ت) دانش: دانش موضوعات و هنرها، دانش عملی، دانش در مورد خود، دانش نیازها، تجربیات و احساسات دیگران، دانش اخلاقی.
در فرایند ترکیب این موارد مفهومسازی، پژوهش علمی، حل مسئله، تحلیل منطقی و ترکیب صورت میگیرد که عمدتاً با یکدیگر همپوشانی داشته و دارای نقطه اشتراک وسیعی هستند.
3. تفکر انتقادی بستر رشد مهارتهای پژوهشی
تفکر انتقادی مهمترین سطح از تفکر به شمار میآید. در این سطح از تفکر، فضای برانگیزاننده پژوهش، خلاقیت و یادگیری ایجاد میشود که مهمترین بستر برای پرورش پژوهشگران نوآور است. به همین دلیل در این بخش عمدتاً به طرح مفهوم و جایگاه و استلزامات تفکر انتقادی در سطح کلاسهای درس و مدارس میپردازیم.
بر اساس مطالعه کاتن (1991)، آموزش تفکر انتقادی توان پژوهشی، توان خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانشآموزان را بهطور معنیداری افزایش میدهد. [18] تفکر انتقادی، تفکر خلاق و تفکر حل مسئله را با یکدیگر دارای همپوشانی و اشتراکات فراوان ذکر میکند که به صورتی یکپارچه و درهمتنیده عمل و در راستای تکمیل یکدیگر، تعامل و حرکت میکنند.
پی نوشتها و ارجاعات:
[12] . (محب، 1385)
[13] . (1984 به نقل از سیف 1368)
[14] . (وایت هد 1967 به نقل از مایرز، 1383)
[15] . (ماتیو لیپمن، 1976 به نقل از مایرز، 1383)
[16] . (فریره، 1368)
[17] . (به نقل از مایرز، 1374)
[18] . (روز بولت، 2009)

هشتمین مظلوم
ماه صفر به پایان میرسد. شهادت امام هشتم در آخرین روز این ماه، پایان دو ماه سوگورای است. از آغاز محرم، سرشک غم باریدهایم، تا عاشورا، اربعین، بیستوهشتم صفر و سرانجام روز شهادت حضرت رضا(ع). اینک جهان تشیع در سوگ غریب خراسان است، والامردی که در راه آرمان و برای کسب خشنودی حضرت حق، شکیبا و استوار، رضای الهی را به جان پذیرفت و رهروان طریق توحید را تا رسیدن بر قلههای شرف و وادی رستگاری رهنمون شد. هشتمین مظلوم، عصارۀ ایمان و هدف، آمیزهای از دانش و تقوا، عبادت و بینش، مبارزه و پایداری و اراده و همت بود. او، هر چند در اوج عزت و جلال، اما اسیر ظلم مأمون بود؛ آنگونه که گاهی از خدایش، مرگ میطلبید. آه از آن انگور مسموم، که رضای آل محمد علیهم السلام را به رضوان برد! وای از آن زهر جفا که امام جواد را یتیم کرد!