تعاونوا علی البر و التقوی، کارگروهی

مصطفی عطاران

نسل آینده بایستی به نحوی تربیت شود که بیشترین بهره‌وری را نیز داشته باشد. این مهم در صورتی محقق می‌شود که کسب مهارت کار گروهی از جایی به نام مدرسه آغاز شود

ضرورت کار جمعی را می توان از جوانب گوناگون موردمطالعه قرار داد. انجام برخی کارها به‌صورت فردی امکان‌پذیر نیست؛ و لازم است تا به‌صورت گروهی انجام گیرد؛ مثل بلند کردن یک وزنه سنگین که به نیروی افراد زیادی نیاز دارد.

کار گروهی یعنی استفاده از توانایی‌های مختلف افراد که هریک سرمایۀ بالقوه‌ای هستند که بی‌توجهی به آن‌ها عقلایی نیست. در عصر حاضر در شرایط رقابتی سنگین قرار داریم که رقبا در همۀ عرصه‌های اقتصادی و فرهنگی و سیاسی با استفاده از بهرۀ فعالیت‌های جمعی پروژه‌های بزرگی اجرا می‌کنند و به این وسیله سلطۀ خود را برجهان می‌افزایند. بی‌تفاوتی نسبت به فواید کار جمعی می‌تواند موقعیت ما را در جهان تضعیف کند. علاوه بر اینکه بدون کار گروهی آگاهانه و هماهنگ، ممکن است کار یکدیگر را خنثی، تخریب یا تکرار کنیم.

بهره‌ها و برکات کار گروهی:

هم‌فکری و تقویت اندیشه‌ها؛

همدلی و تقویت انگیزه‌ها؛

هم‌افزایی در کمیت و کیفیت محصول کار؛

بالا رفتن همت‌ها؛

تربیت نیرو؛

احساس تعلق نسبت به دیگران.

اگرچه ممکن است در اثر غفلت از سازمان‌دهی و هدایت ویژه و عدم استفاده از افراد باصلاحیت، با آسیب‌هایی مواجه شویم و در مواردی نقایص افراد پنهان بماند یا کارگروهی سبب تأخیر در پیشبرد امور شود، لکن اعمال رهبری و مدیریتی هوشمند و به‌کارگیری افراد شایسته و روش‌های صحیح، مزیت کار گروهی را بیش‌ازپیش بر ما نمایان می‌سازد.

ماهیت کار گروهی:

کار گروهی عبارت است از مجموعه تلاش‌های آگاهانه، منسجم و هماهنگ افرادی که برای دست‌یابی به هدف یا اهدافی مشترک صورت می‌گیرد و هم‌افزایی در نتایج را در پی دارد.

نظام هدف‌گذاری گروه:

افراد با توجه به میزان اطلاعات، سطح تحلیل و نیز سایر نیروهایی که در جهت‌دهی انگیزه‌هایشان مؤثر است، اهداف و دغدغه‌های مختلفی دارند. در چنین شرایطی انجام کار گروهی دو تصویر دارد: یکی اینکه افراد با ملحق شدن به جمع، اهداف و انگیزه‌های فردی خود را کنار گذاشته و اهداف گروه را بپذیرند و این مسئله زمانی اتفاق می‌افتد که شخص هدف جمع و گروه را درمجموع برتر از اهداف و انگیزه‌های شخصی ببیند. صورت دوم اینکه شخص، برای تحقق اهداف و انگیزه‌های شخصی خود، خودش جمعی را متناسب بیابد و سعی کند که با حضور در آن جمع، اهداف خود را پی‌گیری نماید. در این حالت، هدف‌گذاری برای گروه باید برآیند اهداف شخصی اعضا باشد.

شیوه رهبری گروه:

رهبر گروه باید اولاً موردپذیرش جمع باشد و نفوذ معنوی خاص در گروه داشته باشد، آموخته و باتجربه کافی باشد و با توجه به سطح اهداف گروه ا ز توانایی لازم در اداره امور برخوردار باشد. او باید برای شنیدن همه‌چیز و درک نقطه نظرات متفاوت، گوش شنوا و دقیق داشته باشد. قرار نیست رهبر گروه در مورد نظرات مختلف قضاوت کند بلکه وظیفه او یافتن راهکارهای لازم از میان تک‌تک افراد گروه در مسئلۀ موردبحث است. وی باید از حق همۀ افراد گروه برای مشارکت در اهداف دفاع کند.

کار گروهی در مدرسه:

کار گروهی این روزها دغدغه همه نظام‌های آموزشی دنیاست؛ اما صرف اینکه عده‌ای را دورهم جمع کنیم و از آن‌ها بخواهیم باهم کار کنند، یک گروه ساخته نمی‌شود. افراد گروه برای اینکه اثربخش باشند باید بدانند چرا گرد هم آمده‌اند، به کجا قرار است برسند و چطور به آنجا برسند. آن‌ها باید مأموریت، چشم‌انداز، مقصد و هدف‌هایشان را خوب بشناسند.

کار گروهی در ساده‌ترین بعد خود، تمرین برای زندگی در جامعه است؛ چون به‌هرحال افراد مجبور هستند برای ادامه زندگی اجتماعی خود، در گروه‌هایی فعالیت کنند.

تأکید بسیار اساسی که سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش دارد، چرخش نظام آموزشی به سمت محور قرار دادن کار گروهی به جای کار فردی است. نسل آینده بایستی به نحوی تربیت شود که بیشترین بهره‌وری را نیز داشته باشد. این مهم در صورتی محقق می‌شود که کسب مهارت کار گروهی از جایی به نام مدرسه آغاز شود.

هنگامی‌که دانش‌آموزان در قالب گروه در کنار هم قرار می‌گیرند و هدفی مشترک را دنبال می‌کنند مجبور خواهند شد برای انجام مسئولیت محول شده به گروه، با یکدیگر ارتباط برقرار کنند، حرف بزنند، به نظرات یکدیگر گوش بسپارند و نظرات خود را بیان کنند و از همه مهم‌تر، مجبور خواهند شد تا خجالتی بودن را فراموش کنند. کار گروهی به بچه‌ها توانایی ایجاد ارتباط می‌دهد. کار گروهی، به فراگیری بهتر و گسترده‌تر منجر می‌شود. دانش‌آموزان در گروه همسالان خود فعال می‌شوند و ناخودآگاه حس رقابت آن‌ها برانگیخته می‌شود و فعالیت بیشتری انجام می‌دهند؛ درنتیجه، کلاس درس فعال‌تر و پویاتر خواهد شد.

آغاز کار گروهی:

در ابتدای کار باید به دانش‌آموزان بیاموزیم که اعضای گروه باید باهم کار کنند، همه‌چیز را باهم بررسی کرده و در مورد مسائل مختلف باهم گفت‌وگو کنند و کارها را با توجه به مهارت‌های فردی هر کس، در گروه تقسیم کنند.

تقسیم‌کار منصفانه:

یکی از آسیب‌های کار گروهی، بی‌توجهی به تقسیم‌کار و افتادن سنگینی کار به دوش یک یا دو نفر است. این موضوع، آزردگی خاطر دانش‌آموزان و اولیای آن‌ها را در پی داشته و آن‌ها را از کار گروهی مأیوس می‌کند؛ لذا بایستی معلم در خصوص تقسیم عادلانه و حساب‌شده کارها بین اعضای گروه نظارت فراوانی داشته باشد.

هدایت گروه:

علاوه بر نظارت معلم، یک دانش‌آموز به‌عنوان سرگروه به کارها نظم می‌دهد. لازمه موفقیت کارهای گروهی، داشتن یک سرگروه قابل است. البته همیشه لازم نیست حتماً یک سرگروه ریاست جلسات را به عهده بگیرد و در مواردی می‌توان به‌صورت گردشی این مسئولیت را به اعضای گروه سپرد.

کار گروهی و بروز مشکلات:

بایستی به دانش‌آموزان بیاموزیم که در صورت بروز هرگونه اختلاف‌نظر، مسئله را نزد معلم مطرح کنند و از او راهنمایی بخواهند. معلم در حل مشکل به آن‌ها کمک کند و به آن‌ها مهارت گفت‌وگو و راه‌های منطقی حل مسئله را بیاموزد. دانش‌آموزان نباید فراموش کنند که در جریان این جلسات بایستی بیشتر شنونده باشند و بکوشند از بهانه‌جویی و مخالفت‌های بیهوده و جدال، پرهیز کنند، به اهداف گروه بیندیشند و به موفقیت‌ها و پیروزی‌های گروه بیندیشند و مشکلات را باهم و در کنار هم حل کنند.

 

منابع:

مقاله‌ای در پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه

مقاله محمد پیام بهرام پور

مقاله بتول مرادی