اصول اجرایی برای گرایش نوجوانان به نماز و مسجد

برگرفته از مقالات برگزیده نوزدهمین اجلاس سراسری نماز

بامحبت ورزیدن بهتر می¬توان کودک و نوجوان را با عبادت و آموزه¬های دینی آشنا کرد

1. اصل محبت: 

بامحبت ورزیدن بهتر می¬توان کودک و نوجوان را با عبادت و آموزه های دینی آشنا کرد تا با کینه توزی و دشمنی؛

2. اصل لذت: 

جذاب کردن نماز در نظر کودکان و نوجوان؛

3. اصل آراستن و تشویق: 

باید سجاده و جایگاه نماز کودک و نوجوان را زیبا و دل‌چسب ساخت و هنگام گفتن نام خدا و سجده کردن او را تشویق نمود؛

4. اصل تغافل: 

نادیده گرفتن اشتباهات کـودک و نوجوان؛ [1] کسی که تغافل نکند و از بسیاری از امور چشم نپوشد، زندگی¬اش تیره‌وتار خواهد شد. [2] چون صلاح زندگی و آمیزش با مردم محتوای پیمانۀ پری است که دو سومش فهم و آگاهی و یک سومش تغافل است. [3] «هیچ بردباری و حلمی همانند تغافل، پرارج و باارزش نیست» [4] «پس باید با تغافل کردن از چیزهای کوچک خود را بزرگ کنید و بر قدر و منزلتتان بیفزایید.»[5]؛ 

5. اصل آسان‌گیری: 

تلاش برای کاهش دشواری عمل عبادی در نظر کودکان و نوجوانان؛

6. اصل تدریج: به‌یک‌باره نباید از کودک انتظار عابد شدن داشت [6] خدا بیشتر از توان کسی تکلیف نمی¬کند. [7] 

7. اصل القا: القای محبت خدا در قلب کودک و نوجوان و پاشیدن بذر محبت او در دلش؛

8. اصل انس: باید کودک را با خدا مأنوس ساخت و از خدا نترساند. باید او را به سخن گفتن با خدا وادار کرد [8] «چراکه یاد خدا کلید انس با اوست» [9] و اگر عبادت نکنید از هدف اصلی خلقت دور شده¬اید [10] پس خدا را عبادت کنید که راه راست همین است [11] و به خاطر یاد او نماز را بر پادارید. [12] آنگاه‌که پُرنیاز از طریق نماز با بی¬نیاز ارتباط برقرار کرد نیرویی لذت‌بخش در درون خود احساس می¬کند که زندگی برایش زیبا می¬شود او زنده است تا نمازی دیگر بخواند و آنگاه‌که نمازها فزونی گرفت [13] «در روز خوش‌صورت می¬شود»، [14] آرامش در وجود او جاری‌شده و آنگاه دغدغه¬های زندگی را فراموش می¬کنند [15] نماز، امداد الهی [16] دستور پیامبران به اهل و یاران [17] رمز اقامت همسر و فرزند ابراهیم(ع) در بیابان [18] عامل شناسایی منافقان [19] مغضوب شیطان [20] بارزترین نشانۀ تو به مشرکان [21] میزان گزینش دوست [22] و بازدارنده از زشتی‌هاست [23] قرآن گرچه اساس ماندگاری صومعه¬ها و مسجدها و نماز را در طول تاریخ به ارادۀ خداوند نسبت می-دهد، اما درعین‌حال وظیفه مؤمـنان را نیز یادآوری می¬کند [24] که اگر در زمـین قدرتمندشان ساختیم نماز برپا می¬دارند و زکات می¬دهند و امربه‌معروف و نهی از منکر می¬کنند [25]؛ چراکه نمازهای پنج‌گانه مانند نهری جاری است در جلو خانه انسان که هرگاه پنج نوبت خود را با آب بشوید دیگر چرکی در بدن نخواهد ماند، همان¬طور گناهان را از بین می¬برد [26] با رعایت آنچه اشاره شد باید سیمای نمازگزار را برای نوجوان شرح داد. 

       

     سیمای نمازگزار:

    سیمای نمازگزار باید در انجام این فریضه برای مقبولیت چنین باشد:

1. آگاهانه باشد؛

     دو رکعت نماز با توجه، بهتر از شب‌زنده‌داری غافلانه است. [27] نه‌تنها در نماز، بلکه در مورد هر کار نیک هم ایمان شرط است و اعمال صالح از کفار که به خدا ایمان ندارند، بی¬ارزش و بی پاداش است. [28] و خدا هیچ کاری را از او بالا نمی¬برد و نمی¬پذیرد. [29] 

2. عاشقانه باشد؛

     در حال نماز بیش از خود عمل به قبولی آن عنایت و توجه داشته باشند. [30] چنان نماز را در وقت خودش بخوان که گویا نماز آخرین است و [31] خدا را چنان عبادت که گویی او را می-بینی. [32] 

3. خالصانه باشد؛

     حضور شاکرانه و عابدان در برابر پروردگار، دلی پاک می¬خواهد و نیتی خالص! در زندگی رفتاری خداپسندانه می¬طلبد و معرفتی عمیق و بصیرتی مکتبی. زبانی دور از گناه می¬خواهد و چهره¬ای نیالوده به نافرمانی معبود. توجه و حضور قلب در نماز ادب لازم الرعایه این عبادت والاست [33] همۀ کارها نابود و پوچ و بیهوده است جز آنکه در آن خلوص باشد [34] و عبادت بدون اخلاص همچون جسم بدون روح است. روح نماز خلوص آن است. [35] و هر کس با کار اندک خود هدف و انگیزۀ الهی داشته باشد، خداوند کار او را در نظر مردم بیشتر جلوه می¬دهد و آنکه برای جلب‌توجه مردم کار بسیار هم بکند، خداوند آن را در نظرها کم جلوه می¬دهد [36] که نیت اساس کار است [37] همان¬طوری که خدای تعالی می¬فرماید: «به آنان دستور داده نشد مگر آنکه خدا را بندگی کنند و دین را برای او خالص نمایند.» [38] 

4. خاشعانه باشد؛

     بعضی در نماز حواسشان پرت می¬شود با سر و دست و لباس خود بازی می¬کنند، هم نماز می¬خوانند و هم به حرف¬های همه گوش می¬دهند، آرامش بدنی و توجه قلبی ندارند و این نشانۀ آن است که در نماز خشوع و خضوع ندارند، در قرآن در وصف صفات مؤمنان آمده است: «آنان که در نمازشان خشوع دارند و فروتن هستند [39] همان کسانی که چـون یاد خدا به میان آید، دل‌هایشان خشیت گیرد و نیز بر مصائبشان شکیبایی می¬ورزند و برپادارندگان نمازند [40] علاوه بر آنچه بیان‌شده دیگر عوامل اثربخش در نماز فرزندانمان، از یکپارچگی آموزش‌وپرورش در ارتباط با تربیت دینی می¬توان نام برد.

 

یکپارچگی آموزش‌وپرورش و تربیت دینی:

     وحدت نداشتن در بینش، منش، هدف و خط¬مشی از عوامل مهم آسیب¬شناسی تربیت دینی در جامعه به شمار می¬آید [41] فرق بین آموزش و تربیت دینی این اسـت که: آموزش دینی نتیجه گر است و با برنامه¬های رسمی: دینی، قرآن، عربی و ... از دوم دبستان تا پیش‌دانشگاهی، با ارزشیابی کمی قابل‌اندازه‌گیری است؛ اما تربیت دینی بر پایۀ تعلیم استوار و فرایند مدار است. امری است که رشد و پویایی دارد و بسیار تحول‌ گر است و قابل‌اندازه‌گیری نیست. [42] 

 

تضاد تربیت دینی بین مراکز پرورش تربیت دینی: 

     رسانه¬ها، نهادهای فرهنگی هنری در جامعه و ... باعث تضاد تربیت و سرگردانی نسل جوان در جامعه گردیده است، اگر یکپارچگی به معنای واقعی کلمه در ساختار و تشکیلات، با رویکرد تلفیق فعالیت¬های آموزشی و پرورشی شکل منسجم پیدا نکند، قطعاً آسیب¬پذیری نسل جوان در آینده بیشتر از گذشته خواهد بود در این مسیر باید به جاذبه¬های دینی با توجه به استعداد جامعه و جایگاه دین در عرصۀ بین¬المللی و جهانی‌شدن توجهی دقیق داشت. اگر بحث تربیت دینی بر این مبنا باشد که دین به معنی جوهر زندگی تلقی شود، آنگاه لزوم آگاهی نسبت به اهمیت ضرورت فواید دین با دیگر حوز¬ه-های معرفتی مشخص خواهد شد. آنچه مسلم است مدارس ما به‌عنوان اصلی¬ترین کانون¬های تربیتی باید موردتوجه و برنامه¬ریزی قرار گیرند، اگر آموزش‌وپرورش بخواهد از مسیر آموزش صرف به سمت تربیت دینی، اخلاقی و اجتماعی حرکت کند. لازم است بسیاری از اهداف و روش¬ها را تغییر دهد. یکی از عوامل مؤثر در ایجاد انگیزه و رشد پویایی دانش¬آموزان، امر نورانی برپایی نماز به شـکل جذاب در مدارس است، آمار نشان می¬دهد مدارسی که درزمینۀ بالا بردن انگیزه¬های برگزاری نماز جماعت در دانش¬آموزان موفق بوده¬اند، زمینۀ علاقه¬مندی و تربیت دینی را در دانش‌آموزان افزایش داده‌اند [43] این مسئولیت سنگین بر دوش دانشوران و آشنایان به نماز و معارف اسلامی است که مسجدها را به همه به‌خصوص به نسل جوان بشناسانند، از کودک دبستانی تا پژوهشگر دوره¬های عالی هر یک فراخور ذهن و معرفت خود می¬توانند درراه شناختن نماز قدم بردارند و با ناشناخته¬ها آشنا شوند و به‌اندازۀ توانی که دارند از خدا بترسند و فرمانش را بشنوند و اطاعت کنند. [44]؛ پس در جامعه باید فصل مهمی در معرفی نماز و فواید و برکات مسجد در همه سطوح گشوده شود [45] برای اصلاح جامعۀ خودمان باید همان روش پیامبر(ص) را تشخیص دهیم و به‌مقتضای (لکم فی رسول‌ا... اسوه حسنه) [46] همان روش را به کاربندیم تا به همان نتیجه دست‌یابیم [47] این بیان نورانی امام راحل که فرمود: «اگر تزکیه نباشد، علم توحید هم به درد نمی¬خورد»، باید آموزش به معنای واقعی صورت گیرد تا تأثیر آن در رفتار یعنی تربیت حاصل گردد. [48] از دیگر عوامل مؤثر در این زمینه نقش رسانه¬ها است.

 

نقش رسانه¬ها در جذب نوجوانان به مسجد و نماز: 

     در دنیای کنونی توسعه و ایجاد مدارس به مفهوم امروزی، گسترش سریع فناوری و ارتباطات، صنعتی شدن و نیازهای متنوع عصر انفجار، دایرۀ اثربخش عوامل مختلف را بر اندیشه¬های دانش-آموزان گسترده¬تر از گذشته کرده است؛ بنابراین سهم خانواده¬ها و معلمان در تکوین شخصیت دانش-آموزان روزبه¬روز کم¬رنگ¬تر می¬شود. عوامل محیطی به‌ویژه رسانه¬¬ها نقش عمده¬ای را به عهده گرفته و به‌صورت شبانه¬روزی در تغییر اندیشـه¬های کودکان، نوجـوانان حتـی بزرگ‌سالان نقـش مؤثر و مهم خود را ایفا می¬کنند. [49] رسانه¬ها به‌خصوص صداوسیما باید با شیوه¬های گوناگون مسجد و نماز را معرفی کنند. همه‌جا در رادیو و تلویزیون نماز در اولویت گذاشته شود حتی در کلاس¬های دروس دینی مدارس و دانشگاه¬ها، درس نماز جایگاه خود را بازیابد و سخنان و افکار بلند در بازشناسی مسجد فراهم و در معرض ذهن و دل دانش¬آموزان گذاشته شود. فلسفۀ نماز و تحلیل رازهای آن با زبان هنر در معرض دید همگان قرار گیرد تا هر کس به‌قدر ظرفیت خود از آن استفاده کند؛ چراکه خدا به‌جز تکلیف واصل و رسیده حکمی نمی¬کند. [50] فصلی نیز برای آسان کردن انجام نماز گشوده شود با این مقدمات به خواست خداوند و با توجهات حضرت ولی‌عصر(عج) جامعۀ ما به هدف¬های والای نماز نزدیک می¬شود و از برکات آن بهره می¬گیرد؛ [51] آن‌گونه که خانوادۀ امیرالمؤمنین(ع) به خاطر خدا سه روز افطار خود را به یتیم، اسیر و مسکین بخشیدند، بی‌آنکه امید سپاس و توقع و تشکر داشته باشند. [52] خداوند هم به‌پاس انفاق و اطعام مخلصانه آنان سورۀ هلی اتی را نازل کرد و از آن اهل¬بیت(ع) تجلیل نمود. [53] 

 

آثار فردی نماز و مسجد: 

     با توجه به آنچه گفته شد، فردی که شور عبادت در او شوق پرستیدن را افزون کرد، کسی که خود را در معرض آبشار نماز به خنکای دعا سپرد، آن که سوار بر امواج فطرت تا کوی پاک مسجد راه پیمود و کسی که با بینشِ برتری به زندگی نگریست و خود را شناخت و خداشناس شد، ستاره¬های سعادت را از آسمان نیایش چیده و روحی آسمانی یافته است. اگر به مسجد به معنای واقعی آن پرداخته شود و نماز فقط در قالب اشکال و اعمال ظاهری صورت نگیرد، قلعۀ محکمی خواهد شد که آدمی با پناه به آن از تیررس وسوسه¬های پی‌درپی نفس و ابلیس در امان خواهد ماند. نمازگزار حقیقی قلبی چون دریا وسیع و مهربان دارد و از آن‌چنان روحیۀ آرامش و توکلی برخوردار است که موانع و مشکلات او را از مسیر خودسازی و سیر الی ا... بازنمی‌دارد و با همان قلب مطمئن به اصلاح خود و اجتماعش می¬پردازد. روحیۀ نظم درس دیگری است که نمازگزار از این فریضۀ الهی می¬آموزد. تمرین بر اوقات نماز و رکعات منظم آن و در جماعت¬ها وجود صف¬های منظم [54] چون آیینه¬ای از نظم اسلامی در پیش روی مسافر دیار نماز است که با الهام از آن دو شئون دیگر زندگی کارها را به رشتۀ نظم درمی‌آورد و به گوهر برنامه¬ریزی می¬آراید. [55] توجه به بهداشت نیز از درس¬های مهم نماز است. مسافری که موظف است در طی سفر از چشمه وضو مطهر شود؛ چراکه نماز درست نیست مگر با طهارت [56] و وضو یک ادب در برابر خداست تا بنده هنگام نماز وقتی در برابر خداوند می¬ایستد، پاک باشد. [57] و دل و روح را آمادۀ ایستادن در برابر پروردگار سازد و از آلودگی¬ها و پلیدی، پاکیزه باشد [58] در مواردی از غسل بهره گیرد. نمازگزاری که باید لباس و مکانش پاک و پاکیزه باشد، این آراستگی ظاهری الگویی برای سایر روزها می¬شود که او تمامی ساعات را با ظاهری مناسب و خداپسند بیاراید و از وجود آلودگی جسمی و محیطی خود را پاکیزه نگاه دارد. تقویت روحیۀ سحرخیزی، ثمره¬ای دیگر از گزاردن نماز است و فرد نمازگزار از جسم و روحیه¬ای سالم برخوردار است و احساس پوچی و پلشتی ندارد؛ چون می¬داند به مبدائی وابسته است که کمال مطلق و خیر کامل است و می¬داند با جایگاهی ارتباط برقرار کرده که او را به منزلگاه سعادت خواهد رساند و با معبودی به راز و نیاز خواهد نشست که او را بیهوده نیافریده و برای هدفی او را به جهان هستی آورده است. با نماز حس خداجویی و خدادوستی و خدامحوری در فرد رشد می-کند و شکوفا می¬شود. نمازگزار احساس سبک¬بالی و سبک‌روحی و متانت می¬کند و در تمام لحظات شبانه¬روز حال خوشی بر او حاکم است. [59] 

 

نماز در متن جامعه: 

     آیین اسلام از بُعد اجتماعی مهمی برخوردار است و با عنایت به برکات آثار وحدت و تجمع و یکپارچگی در بسیاری از برنامه¬هایش بر این بعد تکیه و تأکید داشته است. برگزاری نمازهای واجب نیز به‌صورت جماعت و گروهی یکی از این برنامه¬هاست. نماز مطلوب و ارزشمند آن است که در متن جامعه و در میان مردم و همراه با مسئولیت¬ها و فعالیت¬های اجتماعی باشد. عده¬ای به‌غلط آن را در انزوا و دوری از مردم می¬جویند. [60] خداوند، شیر خالص و گوارا از میان غذا و خون پدید آورد [61]؛ انسان خالص نیز باید از لابه‌لای آلودگی¬ها و ناپاکی¬های محیط، جان خود را سالم نگه دارد و نیّت و عمل خویش را از آلایش ریا پاک سازد و روسفید بیرون آید؛ این‌گونه اخلاص است که ارزشمند و مهم است. مخلص خود را در اختیار پروردگار می¬گذارد و دل را خانۀ محبت او می¬سازد و انگیزۀ الـهی را بر همۀ اعمال و رفتار خویش حاکم می¬کند و از این راه به عزت و سربلندی می-رسد [62]؛ چراکه خداوند می¬فرماید: «من (ا...) هستم معبودی جز من نیست، مرا بپرست و نماز را برای من به پادار.» [63] همانا خداوند در قوم و ملتی تغییر و تبدیلی به وجود نمی¬آورد، مگر آنکه خود مردم آن سرزمین و اقوام، عوامل تغییر را به وجود آورده باشند [64]؛ پس پرورش جوانانی انقلابی و مذهبی در جامعه راه را برای نفوذ هر فرهنگ بیگانه در جامعه می¬بندد. نوجوانان نباید به‌هیچ‌وجه در برابر جلوه¬های گوناگون مدرنیته دست و پای خودشان را گم کنند و همزمان در حوزۀ تربیت دینی سنتی بار بیایند و در حوزۀ علوم و فنون مدرن و متجدد باشند [65]؛ چراکه اگر تربیت معنوی پهلوی علم و پرورش روحی نباشد، چه‌بسا که بسیار هم شده است که همین علم مایۀ فساد شده است [66] و چون مردان و ملت¬ها تنها در نوجوانی قابل اصلاح‌اند وقتی بزرگ‌سال شدند، دیگر نمی¬توان آن‌ها را اصلاح کرد. [67] اگر اهالی روستاها ایمان آورده، تقواپیشه سازند، همانا برکت¬ها از آسمان و زمین بر آنان فرود خواهـد آمد. [68] 

 

 

آثار اجتماعی: 

     کوچک¬ترین جامعه خانواده است، اگر در خانواده¬ها روحیه توجه و اهمیت به نماز پرورش یابد و والدین از شیوه¬های صحیح تربیتی برای پرورش دینی بهره جویند. کودکان با آغوش باز از نماز استقبال خواهند کرد و فرایض مذهبی را با حلاوت خاص انجام خواهند داد. اگر می¬بینیم جامعه¬ای به مسجد کم‌لطف یا از آن گریزان است باید به چگونگی تربیت دینی در آن جامعه توجه کنیم که شیوۀ ناصواب در تربیت دینی خود یکی از عوامل دین¬گریزی است و نیز افراط¬هایی که در این امر می-شود، زمینه¬ای را فراهم می¬کند تا کودک و نوجوان از مسجد گریزان شوند؛ برخوردهای ناصواب بزرگ¬ترها در مقابل کودکانی که وارد مسجد می¬شوند، بها ندادن والدین به فرزندان در جهت انجام فرایض و از سوی دیگر بی¬توجهی، بزرگ¬ترها به امر مهم نماز در منزل و تضاد تربیتی بین خانه و مدرسه، عوامل دین¬گریزی فرزندان را فراهم خواهند آورد. 

     برداشت¬های شخصی از دین و تعصب¬های کاملاً بی‌جا به آن، باعث می¬شود که فرزندان دین را امری دشوار و فرایض آن را طاقت¬فرسا تلقی کنند و به‌طورکلی خود را از انجام فرایض مذهبی کنار بکشند. اگر از هر خانواده فقط یک نفر این‌گونه به جامعه تحویل داده شود، روشن است که وضع دینی و فرهنگی آن اجتماع در آینده چگونه خواهد شد! اگر جامعۀ کوچک خانواده و مدرسه در تربیت دینی نسل آینده همت نگمارند و بی¬ اعتنا از کنار فریضۀ عظیمی چون نماز بگذرند، آیندۀ جامعه به دست کسانی که دورنمایی کم¬رنگ از دین و فرایض آن در ذهن دارند، خواهد افتاد و این نقطه‌ضعفی است که اهریمن همواره در انتظار به دست آوردن آن است تا جامعۀ مذهبی و اسلامی را به انحطاط و انحراف و خداستیزی بکشاند. 

     جامعۀ خدا گرا به انوار طیبه معنویت و روحانیت مزین است. اجتماع خدامحور که بر پایۀ نماز و مسجد و عبادت استوار گشته است، هرگز دچار پوچ¬گرایی نخواهد شد. جامعه¬ای که به زیور نماز آراسته است، مملکتی که گلدسته¬های مسجدها را در خود دارد، اجتماعی که روزانه پنج بار خود را در زلال نماز شستشو می¬دهد، کمتر دچار آفت آلودگی و انزوا و بزهکاری خواهد شد. [69] بی¬جهت نیست که گلادستون سیاست¬مدار انگلیسی در آلمان گفته بود: «تا نام محمد(ص) بر فراز مناره¬ها بلند است و تا کعبه پابرجاست و قرآن کتاب راهنمایی مسلمانان است، امکان ندارد سیاست ما در سرزمین¬های اسلامی استوار باشد [70]؛ چراکه تنها صدایی که به آسمان می¬رسد [71] و شیطان¬ها را به فرار و دلهره وا‌می‌دارد، اذان است. [72] اگر عطر نماز در اجتماعی پراکنده شود و یاد خدا چون نسیم بهاری بر فضای نورانی آن بوزد، اگر بر گلدسته‌های اندیشۀ جامعه اذان خدا گرایی گفته شود، اگر چلچله¬های مشتاق آوای شوق بخوانند و قناری‌های دلباخته آهنگ وصل بزنند، اگر سجاده¬ها به رنگ اخلاص درآیند و مُهرها زیارتگاه پیشانی گردند، اگر عشق همه نماز را پر کند، باید به آن اجتماع بشارت داد؛ چراکه قرین قرآن شده¬اند و هم¬آوا و هم¬نوا با ذکر و بیان ا...¬گویان‌اند. این‌چنین جامعه¬ای بر بستر آرامش تا بی¬کران فلاح راه خواهد پیمود و این برترین سعادتی است که خداوند نصیب جامعۀ خداجو و خدا گرا می¬کند، همچون اجتماعی چنان متحد و وابسته به یکدیگرند که هیچ اهریمنی را توان نفوذ در صفوف محکم آن نیست. [73] همه با یکدیگر به ریسمان الهی چنگ زده¬اند و از یکدیگر جدا نیستند [74]؛ چون در روزگار غیب باید بین عناصر انقلابی نوعی پیوستگی باشد؛ یعنی در این روزگار دستور اقیموا الصواة [75] بلاموضوع است. اهالی این سعادت آباد، حاملان قرآن‌اند و نیایشگران شب و شـیران روز! خوشا به سعادت چنین جامعه¬ای که جان را در طبق اخلاص پیشکش حضرت دوست کرده¬اند و از غیر او دل بریده¬اند. [76]   

     نوجوان جامعۀ الهی چنان از حالات نماز تأثیر یافته و آنچنان تشنه این ارتباط ملکوتی شده است که هرگز حاضر به عوض کردن آن با خوشی¬های زودگذر دنیایی نمی¬شود. جوانان جامعۀ نماز، از نسل ا... اکبرند و از قبیلۀ لا اله الا ا... و از عشیرۀ صلوات، سرزمین عشیرۀ صلوات به وسعت ایمان آن‌هاست و آنان برای هر مسلمان واقعی ارج قائل‌اند. دختران جامعۀ نماز به برکت این باران رحمت می¬دانند که اگر شخصیت ملکوتی و آسمانی پیدا کنند و اگر به بهای نماز قیمتی شوند برای تحمیل شخصیت خود نیازی به جلوه¬گری ندارند؛ چون کمال را در عفاف یافته¬اند و پسران برای کشف راه¬های کرامات اسـیر کراوات نمی¬شوند، بلکه از نردبان نیایش بالا می¬روند. 

     جوانان جامعه نمازگزار داستان یوسف را از قرآن می¬خوانند و می¬آموزند که اگر عشق خدا در دل شعله افکند، هزاران زلیخا هم توان اغوای او را نخواهند داشت. آنان بر مسیر کهکشان، در میدان دعا به وقت سحر با محبوب خود قرار ملاقات گزارده¬اند و راز دل با او خواهند گفت و ابلیس توان اغوای آنان را نخواهد داشت. در جامعۀ خداگرا محیط¬های فرهنگی و تفریحی رنگی از عبادتگاه را به خود خواهند گرفت و غزل تسبیح و تقدیس پروردگار را با تقوای الهی¬شان خواهند سرود. جوانان نسل ا... اکبر چون به رب گرویده¬اند، اسیر غیر او نمی¬شوند و چون خدا را به دیدۀ دل دیده¬اند ابلیس را به جان راه نخواهند داد. سلام بر ائمه طاهرین، آن ستارگان تابناکی که پرچم نماز را با صبر و سکوت، علم و حلم و جهاد و شهادت بر فراز گلدسته¬های تاریخ افراشتند [77] همانان که به غیب یعنی به وجود خدا، معاد و فرشتگان ایمان دارند و نماز را به پا دارند. [78] 

 

 

 

 

 

پی‌نوشت‌ها و مآخذ:

[1] . (قائمی، 1375، ص 59)

[2] . (غررالحکم و دورالکلم، ج 5، ص 455)

[3] . (بحارالانوار، ج 71، ص 167)

[4] . (به نقل از امام علی(ع)؛ غررالحکم و دور الکلم، ج 5، ص 455)

[5] . (به نقل از امام علی(ع)؛ حرانی، تحف العقول، ص 224)

[6] . (قائمی، 1375، ص 59)

[7] . (سورۀ بقره، آیۀ 286)

[8] . (قائمی، 1375، ص 59)

[9] . (به نقل از امام علی(ع))

[10] . (سورۀ ذاریات، آیۀ 56)

[11] . (سورۀ یس، آیۀ 61)

[12] . (سورۀ کهف، آیۀ 101)

[13] . (خزایی، 1384، ص 15)

[14] . (به نقل از پیامبر(ص)؛ کامرانی 1376، ص 9)

[15] . (خزایی، 1384، ص 159)

[16] . (سورۀ بقره، آیۀ 45)

[17] . (سورۀ لقمان، آیۀ 17)

[18] . (سورۀ ابراهیم، آیۀ 37)

[19] . (سورۀ نسا، آیۀ 142)

[20] . (سورۀ مائده، آیۀ 91)

[21] . (سورۀ توبه، آیۀ 5 11)

[22] . (سورۀ مائده، آیۀ 85)

[23] . (سورۀ عنکبوت، آیۀ 45)

[24] . (سورۀ حج، آیۀ 9)

[25] . (سورۀ حج، آیۀ 41)

[26] . (به نقل از پیامبر(ص)؛ قدوسی، 1372، ص 35)

[27] . (روایت از پیامبر(ص))

[28] . (سورۀ انبیا، آیۀ 94)

[29] . (به نقل از امام صادق(ع)، اصول کافی، ج 1، ص 430)

[30] . (به نقل از امام علی(ع) که در بحارالانوار بیان‌شده است.)

[31] . (کافی، ج 84، ص 2339)

[32] . (مصباح الشریعه)

[33] . (قرائتی، 1368، ص 45)

[34] . (به نقل از امام علی(ع)، فهرست غررالحکم، واژۀ اخلاص)

[35] . (قرائتی، 1368، ص 14)

[36] . (به نقل از امام صادق(ع))

[37] . (به نقل از امام علی(ع)، فهرست غررالحکم، واژه نیت)

[38] . (سورۀ بینه، آیۀ 5)

[39] . (سورۀ مؤمنون، آیۀ 2)

[40] . (سورۀ حج، آیۀ 35)

[41] . (مراد حاصل، 1385، ص 11)

[42] . (همان پیشین، ص 10)

[43] . (همان پیشین، ص 11)

[44] . (سورۀ تغابن، آیۀ 16)

[45] . (قرائتی، 1374، ص 11)

[46] . (سورۀ احزاب، آیۀ 21)

[47] . (بخش دینی، 1378، ص 6)

[48] . (آزادگان، 1378، ص 26)

[49] . (مراد حاصل، 385، ص 11)

[50] . (سورۀ طلاق، آیۀ 7)

[51] . (قرائتی، 1374، ص 11)

[52] . (سورۀ انسان، آیۀ 9)

[53] . (قرائتی، 1368، ص 40)

[54] . (به نقل از پیامبر(ص)، عزیزی، 1384، ص 64)

[55] . (سید میرزایی، 1382، ص 40)

[56] . (به نقل از امام صادق(ع)، قدسی، 1374، ص 47)

[57] . (به نقل از امام رضا(ع)، قرائتی، 1374، ص 102)

[58] . (به نقل از امام رضا(ع)، همان پیشین)

[59] . (سید میرزایی، 1382، ص 429)

[60] . (قرائتی، 1374، ص 207)

[61] . (سورۀ نحل، آیۀ 66)

[62] . (قرائتی، 1374، ص 146)

[63] . (سورۀ طه، آیۀ 14)

[64] . (سورۀ رعد، آیۀ 11)

[65] . (حداد عادل، 1383، ص 33)

[66] . (به نقل از امام خمینی(ره))

[67] . (شعاری نژاد، 1371، ص 111)

[68] . (سورۀ اعراف، آیۀ 96)

[69] . (سید میرزایی، 1382، ص 43)

[70] . (تفسیر نمونه، ج 4، ص 438)

[71] . (کنز العمال، ج 7، ص 689)

[72] . (همان پیشین، ج 7، ص 692)

[73] . (سید میرزایی، 1382، ص 43)

[74] . (سورۀ آل‌عمران، آیۀ 103)

[75] . (سورۀ حج، آیۀ 78)

[76] . (سیدمیرزایی، 1382، ص 44)

[77] . (همان پیشین، ص 46)

[78] . (سورۀ بقره، آیۀ 3)