کانون مدارس اسلامی، اهداف، اصول، سیاست‌ها و برنامه¬ها
حسین بنی اسدی قائم‌مقام کانون مدارس اسلامی
حمایت از مدارس اسلامی «عام‌المنفعه» یکی از سیاست‌های بنیادی کانون است
در آستانۀ چهلمین سالروز پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی گذری بر اهم اصول، اهداف، سیاست‌ها، برنامه‌ها و برخی کارکردها و فعالیت‌های اجرا شده خواهیم داشت. بازخوانی برنامه‌های هدفمند یادشده، تبیین کننده اهمیت و ضرورت آن‌هاست.
کانون مدارس اسلامی در سال 1388 با حضور جمعی از نخبگان و کارشناسان مجرب ِآموزش‌وپرورش با الهام از فرمایشات بنیان‌گذار جمهوری اسلامی، حضرت امام خمینی(ره) که فرمود: «من به همة مسئولان سفارش می‌کنم به هر شکل ممکن وسایل ارتقای اخلاقی، اقتصادی، علمی و هنری جوانان را فراهم‌سازید و آنان را تا مرز رسیدن به بهترین ارزش‌ها و نوآوری‌ها همراهی کنید.» و همچنین مقام عظمای ولایت و رهبری که می‌فرماید: «تربیت نسل باسواد، تحصیل‌کرده، اندیشمند و روشنفکر ضرورت انقلاب اسلامی ماست و اگر بخواهیم روی آیندة این نظام حساب کنیم، باید بدانیم که آیندة نظام ما طبعاً به دست جوان‌های باسواد، مطلع و عالم و دارای لیاقت و صلاحیت علمی و عملی است و همین‌ها اداره‌کنندة آیندة دستگاه اداری، قضایی و فرهنگی کشور خواهند بود.» با شعار تعامل، تعالی و توسعة مدارس اسلامی در پاسخ به درخواست مدارس اسلامی و با هدف ارتقای توانمندی مدارس با بهره‌گیری از روش‌های هم‌اندیشی، تبادل‌نظر، تجربیات و امکانات در حوزه‌های پرورشی، آموزشی، نیروی انسانی، حقوقی، اقتصادی، رفاهی، تربیت‌بدنی، اولیا و مربیان و همچنین با پژوهش‌های لازم و برنامه‌ریزی برای توسعة کیفی (فرهنگی، علمی، دینی، فنی) و با نگاه به استراتژی کانون؛ «تحقق تربیت اسلامی» تأسیس گردید.
نکتة حائز اهمیت این است؛ جمعی از صاحبنظران تعلیم و تربیت اسلامی در حوزه و دانشگاه و همچنین مدیران، دبیران و مربیان دلسوز تعلیم و تربیت اسلامی، وجود یک مؤسسة مردم‌نهاد که بتواند در کنار نظام آموزش‌وپرورش این کشور با همکاری مدارس، مدل‌ها و الگوهایی برای ارتقای نظام تربیتی و آموزشی کشور، آماده‌سازی و ارائه نماید را یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر می‌دانند.
کانون قصد رقابت با نظام آموزش‌وپرورش کشور را ندارد، بلکه معتقد است در کنار همة نهادها، سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها؛ مؤسسه‌های مردم‌نهادِ دلسوز و کارآمد و متخصص در آن حوزه نیز می‌توانند نقش‌آفرینی کنند. در همین راستا، کانون به‌عنوان یکی از این مؤسسه‌های مردم‌نهاد، با بهره‌گیری از ظرفیت‌های فکری و برنامه‌ای مراکز علمی، فرهنگی و آموزشی و همچنین مدارس اسلامی در همیاری آموزش‌وپرورش کشور می‌تواند برای تحول بنیادین نظام آموزشی و پرورشی کشور گام‌های مؤثر و ماندگاری را بردارد.
شاخصه‌های کانون مدارس اسلامی عبارت‌اند از:
• اسلام‌مداری
• ولایتمداری
• ارزش‌مداری
• عقل و منطق‌گرایی
در نظام مدیریتی کانون، سیاست از بالا به پایین همانند نظام اداری حاکم بر دستگاه‌ها وجود ندارد؛ لذا پایة شعار خود را تعامل قرار داده است؛ زیرا معتقد است در درون مدارس اسلامی، ظرفیت‌های فکری، علمی و اندوخته‌های تجربی گران‌بهایی وجود دارد که توسط همکاران شریف فرهنگی در طی سال‌های خدمت به‌دست‌آمده است و این دستاوردها، ذخایر ارزشمندی برای بازنگری و اصلاح برنامه‌ها و همچنین سیاست‌ها و ارائة هرگونه برنامه‌ای خواهند بود.
کانون وابستگی خطی و حزبی به جناح‌بندی‌ها، احزاب و گروه‌ها ندارد. البته متصدیان کانون دارای بینش سیاسی هستند و به تربیت سیاسی دانش‌آموزان اعتقاددارند؛ ولی ورود به دسته‌بندهای جناحی نخواهند داشت.
کانون در ارائة برنامه‌ها به چند اصل معتقد و ملتزم است:
• مشورت و بهره‌گیری از خرد جمعی؛
• انجام کارشناسی دقیق علمی؛
• پژوهش و تحقیق؛
• تعامل با نهادها و دستگاه‌ها و مراکز علمی، آموزشی، فرهنگی، هنری و پژوهشی؛
• نیازسنجی با توجه به دوره‌های تحصیلی و شرایط سنی و جنسی دانش‌آموزان.
کانون مدارس اسلامی در سه حوزه از مدارس اسلامی حمایت می‌کند:
• فکری؛
• برنامه‌ای؛
• حقوقی.
کانون در راستای سیاست‌های خود آرزومند است:
• در توسعة تعلیم‌وتربیت اسلامی در سطح کشور نقش راهبردی ایفا نماید؛
• تعلیم‌وتربیت اسلامی را با همکاری مدارس اسلامی در سطح مدارس اسلامی نهادینه نماید؛
• زمینة تربیت نیروهای کارآمد موردنیاز نظام الهی را در بستر مدارس اسلامی و با همکاری مدارس اسلامی فراهم نماید؛
• با همکاری کلیه نهادهای دلسوز، زمینه تحقق هر چه بهتر تعلیم‌وتربیت اسلامی و انتقال ارزش‌های انقلاب اسلامی را از طریق توسعة مدارس در خارج از کشور فراهم نماید.
• با همکاری مدارس اسلامی، مدارس الگو و نمونة عینی تحول بنیادین را مدل‌سازی و به‌نظام آموزش‌وپرورش کشور ارائه نماید.
در حال حاضر، کانون نهالی نوپاست و در این زمان کوتاه توانسته است زمینة هم‌افزایی و بهره‌وری مدارس از یکدیگر را برای قریب به چهارصد مدرسه که در انجام فعالیت‌های خود، رویکرد به تربیت اسلامی دارند را فراهم نماید.
چشم‌انداز کانون در راستای سند چشم‌انداز بیست‌ساله نظام اسلامی به‌منظور تحولی بنیادین در نظام آموزشی و پرورشی جهت «تحقق تربیت اسلامی» که یکی از مهم‌ترین اهداف نظام جمهوری اسلامی است، پیش‌بینی، تهیه و تنظیم خواهد شد که در قالب شصت برنامة راهبردی در حوزه‌های تربیتی، فرهنگی، هنری و ورزشی به‌صورت بلندمدت، میان‌مدت و کوتاه‌مدت به اجرا گذاشته می‌شود.
به دلیل اهمیت بعضی از برنامه‌ها، ضروری است آن‌ها را تبیین و نکاتی را مطرح نمایم:
متصدیان کانون معتقدند علاوه بر تلاش و حمایت همه‌جانبه برای تحول بنیادین در نظام آموزش‌وپرورش که مورد تأکید رهبر فرزانة انقلاب است، سنگر دفاع از انقلاب را با توسعة مدارس اسلامی در داخل و خارج از کشور باید مستحکم نمود و در کنار این اقدام مهم، تعامل با مدارس اسلامی خارج از کشور به‌منظور استفاده از دستاوردهای آن‌ها و انتقال ارزش‌های فرهنگی و تربیتی خود تأمل برانگیز است. در این راستا، یکی از سیاست‌های کانون، توسعة روابط بین‌الملل و فراهم‌سازی زمینة تعامل مدارس اسلامی داخل و خارج از کشور است.
در راستای تحول بنیادین نظام آموزش‌وپرورش، تدوین الگوی مدرسة اسلامی به‌عنوان تراز فعالیت‌های یک مدرسه که از شاخص‌های تربیتی، آموزشی، ارزشیابی تحصیلی، مالی و اداری و ... برخوردار باشد یک ضرورت است.
کانون مدارس اسلامی در نظر دارد با همکاری همۀ نخبگان حوزة تعلیم‌وتربیت اسلامی این الگو را به‌عنوان یک اثر ماندگار تدوین و به‌نظام تعلیم‌وتربیت کشور ارائه نماید.
یکی دیگر از سیاست‌های کانون حمایت‌های حقوقی از مدارس غیردولتی اسلامی در عرصه‌های مختلف به‌ویژه در مجامع قانون‌گذار، آموزش‌وپرورش، نهادها، دستگاه‌ها، مراکز فرهنگی و آموزشی کشور است. توجه و حمایت از مدارس عام‌المنفعه در این حمایت‌ها به‌صورت ویژه دیده‌شده است. کانون در چشم‌انداز خود علاوه بر برنامه‌های یادشده به سیاست‌ها و برنامه‌هایی؛ همچون تنظیم سندهای راهبردی در حوزة فعالیت‌های تربیتی و اسلامی مدارس، مستندسازی فعالیت‌های تربیتی و اسلامی مدارس، برگزاری اجلاس‌های علمی، تألیف کتب راهنمای تربیت دینی معلمان برای تمام دروس تحصیلی، تألیف کتب راهبردی برای مربیان پرورشی، تألیف کتب کاربردی تربیت اخلاقی، اعتقادی، اجتماعی و سیاسی دانش‌آموزان بر اساس پایه‌های تحصیلی و تشکیل کمیته‌های مختلف راهبردی و ... توجه جدی دارد و عملیاتی شدن آن‌ها را در دستور کار خود قرار داده است.
اصول و مبانی:
1- اعتقاد و پایبندی به اسلام و آموزه‌های تعلیم و تربیت به‌عنوان یگانه راه نجات؛
2- کارآمدی اسلام در آموزش‌وپرورش برای تربیت فرزندان صالح و شایسته؛
3- اعتقاد به ولایت و انتظار به‌عنوان دو اصل اصیل برای سعادتمندی نوجوانان؛
4- التزام به مبانی و اهداف جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان دستاورد بزرگ انقلاب شکوهمند اسلامی ملت ایران؛
5- حفظ و ترویج اندیشه و آموزه‌های امام خمینی(ره) معمار بزرگ انقلاب و نظام اسلامی ایران و رهنمودهای مقام معظم رهبری.
ساختار تشکیلاتی:
• هیئت امناء؛
• هیئت‌مدیره؛
• دبیر کل؛
• قائم‌مقام دبیر کل؛
• معاونت اداری، مالی و حقوقی؛
• معاونت پژوهشی، آموزشی و پرورشی؛
• معاونت هماهنگی و ارتباطات؛
• معاونت هنری.
شایان توضیح است هر معاونت دارای ساختار تشکیلاتی تا سطح مدیریت، کارشناس مسئول و کارشناس است.
برنامه‌ها و فعالیت‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت:
1- حوزۀ دانش‌آموزی:
• تشکیل انجمن‌های دانش‌آموزی؛
• برگزاری جشنواره‌ها و مسابقه‌های فرهنگی، هنری و ورزشی؛
o فرهنگی: قرآن، نهج‌البلاغه، شعر، داستان، قصه، معارف، نماز و معصوم شناسی؛
o هنری:
هنرهای نمایشی: تئاتر، سرود، فیلم و ...؛
هنرهای تجسمی: طراحی، نقاشی، گرافیک، خوشنویسی و ...؛
هنرهای دستی: سنجاق دوزی، گلدوزی، مجسمه‌سازی، نمونَک سازی، خیاطی، بافندگی و قلاب‌بافی؛
• تحقیق و پژوهش در خصوص مسائل مختلف متناسب با نیازهای فکری، عقلانی، اخلاقی، اعتقادی و معنوی؛
• فنی و حرفه‌ای: فیلم‌سازی، عکاسی، روباتیک و ...؛
• ورزشی؛ شامل کلیه رشته‌های ورزشی؛
2- حوزۀ مدیران، معلمان و مربیان:
• توسعه و تحقیق و پژوهش؛
• فراهم‌سازی زمینه‌های مهارت‌آموزی؛
• روش‌های تدریس؛
• شناسایی و رفع آسیب‌های تربیتی دانش‌آموزان؛
• کلاس داری؛
• ارتباط مؤثر و کارآمد با دانش‌آموزان؛
• جذاب سازی آموزه‌های دینی؛
• تربیت اسلامی دانش‌آموزان؛
• فن بیان؛
• به‌کارگیری فنّاوری آموزشی؛
• به‌کارگیری فن‌آوری اطلاعات؛
• تحلیل محتوا.
3- پژوهش‌ها:
• چگونه آموزه‌های دینی را برای دانش‌آموزان با توجه به پایه‌های تحصیلی جذاب سازی نماییم؟ (رویکرد و اولویت دوره ابتدایی است)؛
• چگونه دانش‌آموزان را در پایه‌های مختلف تحصیلی تربیت عقلانی نماییم؟ (رویکرد و اولویت دوره ابتدایی است)؛
• چگونه دانش‌آموزان را در پایه‌های مختلف تحصیلی تربیت اخلاقی نماییم؟ (رویکرد و اولویت دوره ابتدایی است)؛
• چگونه دانش‌آموزان را در پایه‌های مختلف تحصیلی تربیت انقلابی نماییم؟ (رویکرد و اولویت دوره ابتدایی است)؛
• چگونه اصول و اعتقادات دانش‌آموزان پایه‌های ابتدایی را در خصوص توحید، نبوت، امامت و معاد تقویت نماییم؟ (رویکرد و اولویت دوره ابتدایی است)؛
• چگونه فرهنگ نماز را در بین دانش‌آموزان دوره‌های مختلف تحصیلی نهادینه سازیم؟ (رویکرد و اولویت دوره ابتدایی است)؛
• شناسایی شیوه‌ها، روش‌ها و مصادیق عملیات نرم دشمن در مدارس و راهکارها و برنامه‌های عملیاتی مقابله با آن با توجه به دوره‌های تحصیلی و شرایط سنی و جنسی دانش‌آموزان؛
• چگونه مهارت‌های زندگی دانش‌آموزان را در پایه‌های تحصیلی تقویت نماییم:
o ارتباط مؤثر؛
o تفکر خلاق؛
o مدیریت هیجان؛
o روابط بین فردی؛
o تفکر نقادانه؛
o حل مسئله؛
o همدلی؛
o تصمیم‌گیری؛
o مقابله با فشار.
• چگونه فعالیت‌های تابستانی دانش‌آموزان را با توجه به دوره‌های تحصیلی، شرایط جنسی و سنی غنی‌سازی نماییم؟
• چگونه فعالیت‌های فرهنگی و تربیتی مدارس را با توجه به دوره‌های تحصیلی تقویت نماییم؟ (رویکرد و اولویت دوره ابتدایی است)؛
• جمع‌آوری، تحلیل و پاسخگویی به پرسش‌های مختلف اعتقادی، سیاسی و اجتماعی دانش‌آموزان (رویکرد به دوره تحصیلی دبیرستان دورۀ دوم است)؛
• شیوه‌ها، روش‌ها و مصادیق تربیت اسلامی دانش‌آموزان با توجه به پایه‌های تحصیلی و با رویکرد به سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش و سیاست‌های ابلاغی و بیانات مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) (رویکرد و اولویت دوره ابتدایی است)؛
• چگونه بین دانش‌آموزان دوره‌های تحصیلی و قرآن انس ایجاد کنیم؟
• شناسایی چالش‌های سبک زندگی دانش‌آموزان؛
• چگونه حجاب و عفاف را در بین دانش‌آموزان توسعه و تعمیق بخشی نماییم؟
• بررسی مشکلات اداری، مالی، ساختاری مدارس اسلامی؛
• آسیب‌شناسی برنامه‌ها و فعالیت‌های تربیتی و مذهبی مدارس اسلامی؛
• شیوه‌ها، روش‌ها و اصول ایجاد تفکر در دانش‌آموزان.
4- تألیفات:
• کتب راهنمای تربیت اسلامی معلمان (با توجه به استفاده از بستر و به‌کارگیری دروس تحصیلی دانش‌آموزان)؛
• کتاب راهنما و برنامه‌های عملیاتی معلمان (با توجه به دستاوردهای مستندسازی فعالیت‌های مدارس اسلامی) در خصوص:
• تبیین و ترویج فرهنگ نماز؛
• تبیین و ترویج فرهنگ قرآن؛
• تبیین و ترویج فرهنگ حجاب و عفاف؛
• تبیین و ترویج فرهنگ انقلاب و ارزش‌ها؛
• تبیین و ترویج موضوع ولایت‌فقیه؛
• تبیین و ترویج فرهنگ استکبارستیزی؛
• تبیین و ترویج سیره نظری و عملی معصومین (ع)؛
• کتب دستاوردهای پژوهشی بر اساس دوره‌های تحصیلی؛
• کتاب معرفی مدارس اسلامی؛
• کتاب تجربیات موفق تربیتی معلمان و مربیان؛
• کتاب راهنمای درس پژوهی معلمان؛
• کتاب شرح وظایف ساختار تشکیلاتی مدارس اسلامی؛
• کتاب سرودهای دانش‌آموزی با توجه به دوره‌های تحصیلی؛
• کتاب بروشورهای نمایشنامه دانش‌آموزی با توجه به دوره‌های تحصیلی؛
• فصلنامه تخصصی (تعمیق و توسعه تعلیم و تربیت اسلامی در سطح مدارس)؛
• تدوین چشم‌انداز بیست‌ساله کانون مدارس اسلامی؛
• کتاب شاخص‌های مدرسه اسلامی.
5- سایر طرح‌ها و برنامه‌ها:
• تدوین الگوی مدرسه اسلامی؛
• راه‌اندازی مرکز آموزش و تربیت نیروی انسانی معلمان؛
• ایجاد بانک اطلاعات نیروی انسانی مدارس اسلامی؛
• تدوین الگوی پیش‌دبستان اسلامی؛
• مستندسازی اقدام پژوهی معلمان و مربیان مدارس اسلامی؛
• ایجاد بانک تولیدات مدارس اسلامی؛
• برپایی نمایشگاه دستاوردهای تربیتی مدارس اسلامی؛
• جمع‌آوری دستاوردهای فرهنگی، تربیتی و آموزشی سازمان‌ها و ارگان‌های ذی‌ربط؛
• راه‌اندازی دفاتر کانون مدارس اسلامی در سطح مناطق کشور؛
• برگزاری دوره‌های آموزش معلمان؛
• تشکیل کانون فارغ‌التحصیلان مدارس اسلامی؛
• دفاع حقوقی از مدارس اسلامی؛
• راه‌اندازی مرکز شناسایی و توزیع فیلم‌های تخصصی و تربیتی موردنیاز مدارس اسلامی؛
• برگزاری جلسه‌های کاربردی هم‌اندیشی و هم‌افزایی مدیران، معلمان و مربیان مدارس اسلامی؛
• فراخوان مقاله در چارچوب تعمیق و توسعه تعلیم و تربیت اسلامی و نیازهای فکری و برنامه‌ای مدارس اسلامی؛
• برگزاری همایش‌های علمی ـ کاربردی (اولویت با دوره ابتدایی است)؛
• برگزاری میزگردهای تخصصی؛
• تعامل و تبادل تجربیات با مدارس اسلامی خارج از کشور؛
• ارسال بسته‌های فرهنگی به مدارس؛
• راه‌اندازی مرکز مشاوره تحصیلی و تربیتی؛
• تولید نرم‌افزارهای فرهنگی و هنری؛
• فیلم‌های داستانی و سریالی در راستای توسعه تعلیم و تربیت اسلامی مدارس؛
• فیلم مدرسه اسلامی؛
• سرودهای دانش‌آموزی؛
• مدیریت آموزشی، تربیتی، ارزشیابی، مالی و اداری مدرسه اسلامی.
