طراحی آموزشی

دکتر منوچهر فضلی خانی عضو هیئت علمی پژوهشگاه و دانشگاه

فرایند تعاملی زمینه ساز ،تکوین و تعالی متربیان به صورتی یک پارچه و مبتنی بر نظام معیار اسلامی به منظور هدایت ایشان در مسیر آماده شدن جهت تحقق آگاهانه و اختیاری مراتب حیات طیبه در همه ابعاد(سند تحول بنیادین آموزش و پرورش).

مفهوم وتعریف یادگیری:

یادگیری‌ تغییر رفتاری‌ است‌ که‌ از طریق‌ تجربه‌ (تعامل با محیط) در انسان‌ ایجاد می‌شود ومشتمل‌ بر مهارت‌های‌ ذهنی‌، فیزیکی‌ و طرز تفکر است‌.

 

بنابراین‌، یادگیری‌ باید به‌ سه‌ کارکرد منجر شود:

الف‌) مهارت‌های‌ ذهنی‌: یکی‌ از انتظارات‌ یاددهی‌ـ یادگیری‌ این‌ است‌ که‌ فراگیرندگان‌، دانش‌ و اطلاعات‌ را دریافت‌ کنند، آن‌ها را بفهمند وبه‌ تجزیه‌ و تحلیل‌ بپردازند. آنان‌ باید در این‌ زمینه‌، از طریق‌ عملیات‌ ذهنی‌،به‌ خلاقیت‌ و سازندگی‌ دست‌ بزنند و قواعد حل‌ مسئله‌ را کشف کنند.

ب‌) مهارت‌های‌ فیزیکی‌: به‌ کلیه‌ توانایی‌ها و مهارت‌های‌ اندام‌ها و جسم‌، مهارت‌های‌ فیزیکی‌ می‌گویند. مهارت‌ فیزیکی‌ بدان‌ معناست‌ که‌ شخص‌ بتواند مهارت‌ها واطلاعات‌ ذهنی‌ را به‌ عمل‌ تبدیل‌ کند. هر گاه‌ فکر به‌ عمل‌ تبدیل‌ شود، شخص‌ به‌ مهارت‌های‌ فیزیکی‌ دست‌ می‌یابد. بنابراین‌، هنوز هم‌ نمی‌توان‌ گفت‌ که‌ مهارت‌های‌ ذهنی‌ و فیزیکی‌ یادگیری‌ را به کمال می رسانند زیرا در این‌ مرحله‌، فراگیرنده‌ ممکن است هنوز باور، ایمان‌ و بینش‌ کافی‌ و لازم‌ را کسب‌ نکرده‌ است‌.

پ‌) طرز فکر : پس‌ از این‌ که‌ فرد مهارت‌های‌ ذهنی‌ و فیزیکی‌ را در خصوص‌ موضوع‌ یادگیری‌ کسب‌ کرد، باید تمایلات‌، احساسات‌، نگرش‌ها و باورهایش‌ را نیز در این‌ مورد، تقویت‌ و تثبیت‌ کند. این‌ حوزه‌، در تعلیم‌ و تربیت‌ بالاترین‌ ارزش‌ را دارد؛ زیرا به‌ خواست‌ و ایمان‌ و عشق‌ دانش‌آموز به‌ علم‌ و یادگیری وابسته‌ است‌.

 

تعریف طراحی آموزشی:

- فرایند طراحی آموزشی مجموعه‌ای از مراحل به هم پیوسته و وابسته را شامل می‌شود. از جمله تحلیل یادگیرنده، تحلیل زمینه، تحلیل اهداف ،‌ انتخاب راهبردها و ابزارهای ارزشیابی، مواد آموزشی و ارزشیابی عملکرد یادگیرنده (چن 2008).

- طراحی آموزشی فرایند نظام‌دار و منطقی کاربرد اصول یادگیری و آموزش برای برنامه‌ها، مواد آموزشی، فعالیت‌ها، منابع اطلاعاتی و ارزشیابی است (اسمیت 2005).

تعریف آموزش و پرورش ( تعلیم و تربیت) :

فرایند تعاملی زمینه ساز ،تکوین و تعالی متربیان به صورتی یک پارچه و مبتنی بر نظام معیار اسلامی به منظور هدایت ایشان در مسیر آماده شدن جهت تحقق آگاهانه و اختیاری مراتب حیات طیبه در همه ابعاد(سند تحول بنیادین آموزش و پرورش).

 

معلم ربانی

معلم ربانی عبارت است از: معلمی که مفاهیم ،محتوا و مواد درسی را زمینه ای برای تامل و تفکر فراگیران در عالم خلقت فرض می کند و همواره در مسیر قرب الهی آنان را هدایت می نمایند بنابر این همه دروس در جهت قول و فعل خداوند قرار دارند.

علم و هستی به طبیعت منحصر نیست و ماوراءطبیعت نیز وجود دارد بنابراین به جای طبیعت می توان از واژه "خلقت " استفاده کرد .اگر عالم را خلقت تلقی کنیم آنگاه به خالق توجه خواهیم کرد یعنی این خلقت را چه کسی آفریده است سپس وقتی قطعه ای از خلقت را در دروس گوناگون یاد می دهیم. (شیمی،فیزیک،اجتماعی،تاریخ،زمین شناسی ،زیست شناسی و....) ولی بالاتر از آن به چرایی خلقت ،خالق،هدفمندی و غایت آن نیز توجه خواهیم کرد

 

صلاحیت ومهارت های اساسی معلمان:

الف- دانش تخصصی شامل:

- ارتباط رشته تحصیلی نسبت به مسئولیت و وظیفه.

- گذراندن دوره های کوتاه مدت آموزش در رشته شغلی مربوطه.

- تألیف کتاب ، مقاله و شرکت در کنفرانس های علمی مرتبط با رشته شغلی.

- تجربه موفق آموزش در مراکز آموزشی.

ب- صلاحیت های تربیتی :شامل:

- دانش و نگرش کافی نسبت به تعلیم و تربیت اسلامی

- شناخت کافی از متربیان به عنوان اشرف مخلوقات برگزیده از سوی خداوند

- شناخت کافی از تربیت قرآنی.

- درک و فهم عمیق از ماهیت تربیتی دروس.

- مهارت و تسلط لازم در طراحی نظام یاددهی – یادگیری تلفیقی.

- شناخت کامل واژه « حیات طیبه » وفطرت گرایی نظام معیار بعنوان آرمان تعلیم و تربیت اسلامی.

- اعتقاد و التزام عملی به رویکرد تربیتی و فرهنگی در همه دروس

 

ج - مهارت های حرفه ای:

1- مهارت هدف گذاری :

یکی از مهارتهای اساسی معلمان هدف گزینی و هدف گذاری برای آموزش و تربیت است.اگر معلم به عنوان طراح آموزشی به خوبی نتواند هدف های تربیت را نشانه رود قطعا نمی تواند در تدریس موفق باشد .

مهارت مدیریت کلاس درس ونظام یاددهی –یادگیری.-2

اصلی ترین فرآیند تحقق اهداف تربیت همان نظام یاددهی – یادگیری است و برنامه ریزی و مدیریت صحیح آن می تواند در کیفیت و کارایی تربیت تأثیر مهمی داشته باشد.

3- مهارت کار با فراگیران مختلف

انسان ها توانایی ها و ظرفیت های متنوعی دارند و خداوند انسان را با تفاوت های فردی آفریده است و این تفاوت به فرموده امام علی علیه السلام "خیر "است . یعنی حکمتی دارد .بنابراین یک معلم خوب معلمی است که برای هر گروه یا هر کدام از دانش آموزان علاوه بر داشتن برنامه های مشترک ،برنامه های متفاوت و متنوع تدارک ببینند.

4- مهارت های ارتباطی و کار گروهی

- شناخت نقش سازنده فنآوری های جدید در تعمیق یادگیری ها

- نگرش مثبت نسبت به کارکرد فنآوری های جدید در کیفیت آموزش و تربیت

- توانمندی در تولید الگو ها و نرم افزارها

- توانایی در درگیر کردن و هدایت فراگیران در بستر فنآوری های جدید

- توانمندی در اجراء برنامه درسی تحت وب.

امام علی علیه السلام می فرماید :"دل ها از فکر و اندیشه در یک موضوع خسته می شوند چنانچه بدن ها از خوردن غذا ،برای رفع آن دانش های جدید و شگفت انگیز را طلب کنید ."

5- مهارت های انگیزشی :

یکی از فعالیت های موثر معلمان ، ایجاد انگیزه و شوق یادگیری در دانش آموزان است و این مهم موتور محرکه فراگیران برای کنجکاوی است.معلمان باید مهارت لازم برای انگیزه سازی را داشته باشند.یکی از مصداق های آن نشاط و شادابی در جریان تربیت است که سهم به سزایی در کیفیت یادگیری دارد.

حدیثی از بحارالانوار مطرح است که می فرماید : " هنگامی که دل ها نشاط یافتند ، علم و کمال را در آنها به ودیعه بگذارید و هرگاه از نشاط تهی شدند آن را وداع کنید.

6-مهارت اندازه گیری وارزشیابی آموزشی وتحصیلی:

مهارت ساخت وانتخاب شیوه ها وابزار های اندازه گیری -

مهارت بکار گیری شیوه ها وابزار ها -

-مهارت تحلیل وبررسی اطلاعات وتصمیم گیری وقضاوت

 

 

بسمه تعالی

ساختار طرح درس روزانه نام معلم(طراح):

پایه تحصیلی:                   دوره تحصیلی:                ماده درسی:                  نام مدرسه:

عنوان یا موضوع: