پویائی آموزش و پرورش در هسته ساختار آن یعنی مدارس است

به منظور انتقال دیدگاه ها و آشنایی با اندیشه ها در حوزه تعلیم و تربیت اسلامی مصاحبه ای با جناب آقای سیدنصرت الله فاضلی انجام گرفته که تقدیم خوانندگان محترم می گردد.

 

1. لطفا ضمن معرفی کمی از سوابق علمی و اجرایی خود را برای دوستداران تعلیم وتربیت اسلامی بیان نمایید.

اینجانب سید نصرت ا... فاضلی دوره­ کارشناسی را در مدرسه­ عالی تربیتی قضایی قم و رشته­ دبیری الهیات را در سال 1364 شروع کردم و در سال 1368 به اتمام رساندم و در همان دوران تعهد دبیری داده ام، درگذشته سابقه­ تدریس و مربی پرورشی در مدارس راهنمائی شهر آمل را در کارنامه دارم و در سال 73 در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه تهران در رشته­ فلسفه و کلام اسلامی پذیرفته شدم و در سال 1375 فارغ التحصیل شدم علاوه بر تدریس در مدارس عادی و تیزهوشان در دانشگاه آزاد- پیام نور – دولتی استان در رشته­ تخصصی و عمومی تدریس می‌کردم. موضوع پایان­ نامه­ اینجانب "بررسی آرای کلامی شیخ صدوق در نبوت" بوده است که توفیق مراجعه به آثار روائی خصوصاً شیخ صدوق را پیداکردم و زیرنظر دکتر احمدبهشتی آن را به پایان رساندم علاوه بر آن آرای تربیتی امام خمینی (‌رحمة الله علیه ) در خصوص شیطان در قرآن و احادیث به جبر و اختیار را تحقیق‌ نموده‌ام به علت علاقه فراوان به تفاسیر به ویژه تفسیر آیت اله جوادی آملی (‌ادام امة...د ظله العالی ) را دنبال می‌کنم و با تفسیر قم المیزان نیز ارتباط دارم بدایة المسئله علامه طباطبائی ... استاد فیاضی و نهایة‌الحکمه را از استاد مصباح (‌از نوار )‌و شرح منظومه را از استاد شیرازی (‌از نوار )‌و اسفار ج ۸ و ۹ را آیت ا.. جوادی آملی (‌از نوار ) درس گرفتم و با دوستان مباحثه کردم علاوه بر این یک دور نسبتاً کامل شرح لمعه مرحوم شهید ثانی را در قم در محضر استادان تلمذ و با دوستان در صحن نور بی‌بی‌فاطمه معصومه (سلام ا.. علیها )‌ مباحثه کرده­ام.

امید آنچه خوانده‌ایم خداوند توفیق تبلیغ و عمل به ما عطا نماید تا سهمی در زندگی در ترویج سبک زندگی به شیوه معصومین داشته باشیم .

از نظر اجرایی در دستگاه ولائی خداوند توفیق داد علاوه بر کسوت دبیری در مدارس، کارشناس-مسؤول ضمن خدمت بلندمدت استان مازندران، معاون پرورشی و مدیر کل آموزش و پرورش مازندران و معاون توسعه مدارس غیردولتی و مشارکت ها در دوران مهندس فرشیدی و هم‌اکنون بیش از ۴ سال است که خدمت استاد خودم حجت الاسلام والمسلمین محمدیان در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در معاونت توسعه منابع و پشتیبانی به خدمت اشتغال دارم .

 

2. همانگونه که مطلعید سیاست­ های کلی ایجاد تحول در نظام آموزش و پرورش توسط مقام معظم رهبری(مدظله­ العالی) به مسئولان ذی­ربط ابلاغ شده است. جنابعالی چه پیشنهادهای راهبردی برای تحقق سیاست­ های یادشده دارید و به نظر شما مسئولان وزارت آموزش و پرورش به چه نکات کاربردی در این ارتباط ­بایست اهتمام داشته باشند؟

سیاست‌های کلی ایجاد تحول در نظام آموزش و پرورش کشور که در اجرای بند یک اصل ۱۱۰ قانون اساسی با مشورت مجمع تشخیص مصلحت نظام تعیین و از سوی معظم‌له ابلاغ شد معیار مصوبات آموزش و پرورش و دستگاه‌های اجرائی دیگر در زمینه­ تعلیم و تربیت است یعنی شورای نگهبان مصوبات مخالف این سیاست‌ها را نقض می‌کند و مجلس نیز می‌تواند در تطبیق قوانین مصوبات دولت که مخالف سیاست‌های کلی باشد آن را وارد نماید.

اینکه مسئولان آموزش و پرورش به چه نکات کاربردی باید اهتمام ورزند؟ اولین گام پس از تولید یک اندیشه نظام­ند اشاعه­ آن است. مسؤولان آموزش و پرورش باید اطلاع رسانی جامع و کافی را در رسانه‌های مکتوب و غیرمکتوب، شفاهی از این سیاست ها به عمل آورند به طوریکه گفتمان حاکم بر آموزش و پرورش گردد مثلاً اینکه آموزش و پرورش امر حاکمیتی است، اینکه تحول در نظام آموزش و پرورش مبتنی بر فلسفه­ تعلیم و تربیت اسلامی در جهت رسیدن به حیات طیبه است نه شعار آموزش برای زیستن،‌ آموزش برای با هم زیستن، یا اینکه آموزش و پرورش مهم‌ترین نهاد تربیت و مولد نیروی انسانی و مولد سرمایه اجتماعی است،‌ اعتلای منزلت اجتماعی معلمان، استقرار نظام پرداخت‌ها براساس تخصص، شایستگی‌ها،‌ رعایت رویکرد فرهنگی و تربیتی در برنامه‌ریزی‌های آموزشی و درسی و مانند این امور،‌ مرحله دوم اشاعة عزم همگانی و توافق در اجرای است باید این توافق از صف تا ستاد شکل گیرد تا در مراکز اجرا و تصمیم‌گیری براساس این سیاست‌ها تصمیم‌سازی شود مثلاً بند ۵- توسعه تربیت بدنی و ورزش در مدارس است امروز علم توصیف خوبی از نیازهای حرکتی بچه ها در سنین متفاوت به دست آورده که بچه‌ها در دوران پیش‌دبستانی باید چه حرکاتی و چه مقدار زمان متناسب با قد و وزن خود مثلاً داشته باشند همینطور در ابتدائی تا متوسطه و از ابتدائی عنوان ورزش و تربیت بدنی و سلامت در سرفصل دروس این دوره پیش‌بینی شد و خوشبختانه در سال‌های اخیر آموزگاران و دبیران لیسانس و فوق‌لیسانس در آموزش‌و پرورش جذب شده است در ساخت مدارس سالن ورزشی و حیاط روباز باید پیش‌بینی شود و مدیر و معاون این درس را کم‌اهمیت نینگارند حداقل هفته‌ای سه روز ورزش صبحگاهی در مدارس باشد وروزش با رویکرد سلامت در مدارس توسعه یابد نه صرف ورزش برای غنی سازی اوقات فراغت ، یا ورزش قهرمانی .

مرحله­ی سوم نهادینه کردن فعالیت‌ها و اقدامات است فعالیت‌های تربیتی‌ حداقل سه ویژگی باید داشته باشد :۱- تدریجی و پویا باشد ۲- مستمر باشد ۳- رویکرد فرهنگی و تربیتی در آن باشد مثلاً در ورزش بدن انسان را از نعمت‌های الهی بداند و سهل‌انگاری و کوتاهی یا آسیب زدن به آن را حرام بداند و مراقبت و محافظت از آن را وظیفه­ی الهی بداند . هر سیاستی که دارای برنامه شود و در تار و پود تمام تصمیمات آموزش و پرورش وارد شود و ساختار آموزش و پرورش براساس آن شکل گیرد .

 

3. به نظر شما برای پویایی نظام آموزش و پرورش چه راهبردهایی را ­بایست برنامه­ ریزان ملحوظ نظر قرار دهند و با نگاه آسیب ­شناسی به این موضوع آیا این نظام از پویایی برخوردار است؟

پویائی آموزش و پرورش در هسته ساختار آن یعنی مدارس است نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی مدارس نه ستاد و وزارتخانه ، وزارتخانه، حامی سیاست‌گذار، ناظر و پشتیبان است پویائی مدارس به ارزش افزوده دانش آموزان یعنی کسب شایستگی‌هاست شایستگی مانند ایمان،پرهیزکاری،تعلق به اخلاق اسلامی، بلند همت، امیدوار، خیرخواه، بانشاط، حقیقت‌جو ،آزاد منش ، ظلم‌ستیز ، مسؤولیت‌پذیر ، قانونگرا ، عدالت‌خواه ، خردورز ، خلاق ، وطن‌دوست‌، جمع‌گرا ، خودباور و ایثارگر که در سیاست‌های ابلاغی به آن تأکیدشده است و در شایستگی‌های ویژه که در دوره­ متوسطه دوم طراحی می‌شود یادگیرنده حداقل یک مهارت را باید کسب کند و استعداد خود را در ادامه­ تحصیل تخصصی بشناسد امروز مدیران و معلمان ما همانند گذشته پرتلاش و با انگیزه به فعالیت‌ مشغول هستند اما تراکم بالای کلاس‌های شهری و پرجمعیت‌، کمبود امکانات آموزشی و فناوری های آموزشی ، کمبود اعتبارات برای آموزش مستمر معلمان و مشکل معیشتی این قشر اموری است که می‌تواند تلاش مدارس را متأثر کند و بهره‌وری آن را کاهش‌دهد .

 

4. به نظر شما چالش ­های تحقق تعلیم و تربیت اسلامی در سطح مدارس چیست؟

چالش‌های تحقیق تعلیم و تربیت اسلامی در سطح مدارس را می‌توان به چالش‌های درونی و بیرونی تقسیم کرد و چالش‌ درونی را می‌توان به این شکل برشمرد ۱- مدیریت اسلامی در مدارس

مدیر اسلامی ویژگی‌هائی دارد قبل از آن که به وظیفه بیندیشد به رسالت خود فکر می‌کند که مدیریت تربیتی صبغه الهی دارد و عمیقاً باید به آموزه های دینی علم و باور داشته باشد .

• خود را با همکاران براساس نظام معیار (‌اسلام )‌شکل دهد در این ارتباط حفظ و ارتقاء کرامت همکاران برای ا و مهم باشد به جای ارتباط اداری و بخشنامه‌ای خشک، قلبی و عاطفی با همکاران داشته باشد ارتباط خود را با خدای خویش را به عنوان عبد و مولی در عبادات محکم کند نه تنها در انجام واجبات بلکه در مستحبات پیشتاز باشد ارتباط خود را با دانش‌آموزان با رویکرد تربیتی‌ برقرارکند از ضمیر و باطن خود، آنها را دوست داشته باشد با رویکرد احسان با آنها ارتباط برقرارکند نه رویکرد عدل و حسابرسی و حساب کشی ، محبوبیت خود را برای آنان با حرکات و اعمال افزایش دهد محبوبترین عنصر در مدرسه باشد و پناهگاه همه باشد ۲- فضا و جو حاکم در مدرسه: سرمایه­ اجتماعی یک نهاد اجتماعی همانند مدرسه ارزش حاکم در آن نهاد است رویه‌ها و ارزش باید تلاش، قانونگرائی ، انضباط، دوستی ، ایثار ، احسان ، صبر ، مدارا ، تعاون و... باشد یا از هر گونه آسیب‌های اجتماعی از قبیل تنبلی ،‌کم‌کاری ، تقلب ، دروغ ، بزهکاری و مسائل ضداخلاق باید به جد مقابله کرد همانند یک عضو و سلول بیمار آن را شناخت و درمان کرد از مهم‌ترین ارزش‌­های حاکم در مدرسه ارزش‌یادگیری است یادگیری به معنی افزایش شناخت‌های فطری و تقویت گرایش‌های آن ، یادگیری به معنی شکوفایی فطرت رشد هماهنگ استعدادهای طبیعی و تعدیل و تنظیم عواطف انسانی ، به طوریکه دانش‌های ساخت معلم و فناوری در تکوین و تعالی هویت انسانی شود هویت عقلانی ، هویت علمی ، هویت ارادی ، هویت عاطفی ... رشد نماید . ‌

۳- چالش دیگر تمرکز گرایی: در مدیریت اسلامی ضمن پذیرش نظام طولی مدیریت و ارتباط محب و محبوب در این نظام طولی تفضل و برتری شخصیت حقیقی افراد بر شخصیت حقوقی آنان است مثلاً امامت جامعه را کسی برعهده دارد که عالم‌تر ، شجاع‌تر و باورهایش‌ باکفایت‌تر است مدیران هم در ذیل این شبکه ولایی باید در حد وسع خود از این ویژگی برخوردار باشند از نکات مهم رابطه­ی متوازن بیان اختیار و مسئولیت است مدیر در مقابل اختیارات که به او داده می‌شود مسئولیت دارد گاهی سیستم پشتیبانی کننده و هدایت‌گر و ناظر اختیار مدیران را سلب می‌کنند و با تمرکز بخشنامه‌ها و دستورها بودن انتصاب و توجه به فضا و جو و فرهنگ و اقتضائات مدرسه مدیران سلوب الاختیار می‌شوند حال اینکه باید در مقابل همه حوادث در مدرسه پاسخگو باشند تعلیم و تربیت همانند باغبانی است که باغبان باید براساس سنن حاکم بر طبیعت آنها را هدایت و رشد دهد و در آن حضور داشته باشد .

از چالش‌های بیرونی می‌توان موارد زیر را برشمرد:

۱- تعارض ارزش‌های حاکم بر جامعه و ارزش‌هائی که باید در مدرسه آموزش داده شود .

۲- تزلزل مرجعیت معلم

۳- تعارض دستگاه‌های اقتصادی ،‌سیاسی ، فرهنگی با دستگاه تعلیم و تربیت در تصمیم‌گیری سیاست‌ها

۴- تعارض میان ارزش‌های حاکم در خانواده و مدرسه

 

5. همانگونه که مستحضرید نظام آموزشی به 6،3،3 تغییر یافته است به نظر جنابعالی شاخص­ های اساسی این نظام و برتری آن نسبت به نظام گذشته چه می ­باشد؟

شاخص‌های اساسی این نظام ۱- تدوین الگوی نظری تعلیم و تربیت اسلامی که کار بزرگی صورت گرفت در گذشته ما مدل منظمی از تعلیم و تربیت مبتنی بر اسلام نداشتیم مبانی نظری در سه بخش تنظیم شد ۱- فلسفه تربیت ۲- فلسفه تربیت رسمی و عمومی و رهنامه آنگاه سند تحول نوشته شد و کاربزرگ دیگر که با مدیریت حجت الاسلام والمسلمین دکتر علی ذوعلم صورت گرفت برنامه درسی ملی با رویکرد فطرت‌گرائی توحیدی تدوین شد ۲- هر سال در دو پایه از دوره تحصیلی کتاب‌های جدید با این رویکردها در برنامه درسی ملی و سند تحول تألیف می‌شود ۳- کار و فناوری به دوره ابتدائی اضافه شد تفکر و پژوهش جزء دروس این دوره قرار گرفت. ۴- دوره عمومی نسبت به گذشته یک سال افزایش یافت . ۵- به دوره ابتدائی که بیشترین پوشش تحصیلی را دارد یک سال اضافه شد هزاران نفر ساعت آموزش برای معلمان دوره ابتدائی اجرا شد.